Monitoring in de provincies

Wolvendrol met sneeuw, foto: Marielle van Uitert

In Nederland leven zowel gevestigde als zwervende wolven. Hieronder volgt een overzicht van de activiteit van gevestigde wolven. Dit zijn de wolven die al langer dan zes maanden in één gebied verblijven en/of een paar hebben gevormd. Daarna worden enkele bijzonderheden genoemd van de zwervende wolven die in ons land zijn vastgesteld.

Wolvenhaar aan prikkeldraad, foto: Marielle van Uitert

Monitoring gevestigde wolven

Hieronder wordt gesproken over roedels en wolvenparen. Een wolvenpaar bestaat uit een wolvin en een wolf waarvan bevestigd is dat ze samen optrekken. We spreken van een roedel als dit paar (dit jaar of in eerdere jaren) welpen heeft gekregen. Wolven die in 2022 zijn geboren heten jaarlingen, wolven die in 2023 zijn geboren heten welpen.

Drenthe en Fryslân

Drents-Friese regio

Tien leden van de roedel in de Drents-Friese regio zijn afgelopen periode aangetoond met DNA. Het gaat om de ouders (wolf GW2397m en wolvin GW2090f) en acht nakomelingen. Van deze acht nakomelingen zijn zes welpen voor het eerst aangetoond met DNA. Zij zijn vermoedelijk geboren in 2023 en kregen de codes GW3812m, GW3813m, GW3815f, GW3882m, GW4009f en GW4010m. De andere twee nakomelingen die de afgelopen periode met DNA zijn vastgesteld, zijn al eerder genetisch aangetoond (nakomeling GW3152m uit 2022 en GW3690m uit 2023). De negende nakomeling, GW3689m uit 2023, is de afgelopen periode niet via DNA aangetoond. Het is op basis van DNA-analyse dus duidelijk geworden dat er in 2023 minimaal acht welpen geboren zijn. De nakomeling GW3152m is – na de periode waar deze Voortgangsrapportage over gaat – twee keer genetisch vastgesteld in Duitsland. Het ging om een schadegeval in Thülsfeld (Nedersaksen) op 25 februari en een schadegeval in Wesuwe (Nedersaksen) op 7 maart.

Het DNA van het ouderpaar en de nakomelingen is bij meerdere aanvallen op vee genetisch vastgesteld. Uit de DNA-analyse blijkt dat de roedelleden bij een aantal gevallen samen gegeten hebben. De roedel werd ook op camerabeelden gezien, met maximaal acht leden tegelijkertijd in beeld.

Het leefgebied van de roedel bestaat uit meerdere natuurgebieden en tussenliggend agrarisch gebied op de grens van Fryslân en Drenthe tot net in Overijssel. In Overijssel, nabij Kallenkote, is vier keer het DNA gevonden van verschillende leden van de roedel. De overige waarnemingen van de roedelleden zijn gedaan in Fryslân en Drenthe.

Het wolvenpaar met wolf GW2397m en wolvin GW2090f is sinds het najaar van 2021 in deze regio aanwezig en heeft in 2022 drie en in 2023 acht nakomelingen gekregen. De wolvin GW2090f is geboren in Duitsland en afkomstig van de Barnstorf-roedel (Nedersaksen). Ook wolf GW2397m is geboren in Nedersaksen, namelijk in de Duitse Eschede-roedel.

Midden-Drenthe

De roedel die is gevestigd in Midden-Drenthe is meerdere keren aangetoond in het gebied. Het DNA van het ouderpaar is aangetoond via uitwerpselen en bij schadegevallen. De afgelopen periode is voor het eerst ook het DNA van drie nakomelingen vastgesteld. Zij hebben de codes GW3874m, GW3877m en GW3881m gekregen. Nu het DNA van de nakomelingen is aangetroffen, kan met zekerheid gezegd worden dat wolf GW3250m de vader is van de roedel, en daarmee partner van wolvin GW3011f. Er zijn maximaal vijf wolven tegelijkertijd op de camerabeelden gezien, waaronder met zekerheid vier welpen.

Tot de zomer van 2023 werd een derde volwassen wolf (GW2864m) gezien in deze roedel, maar die is sinds juni 2023 niet meer in Nederland met DNA aangetoond en wordt sinds september niet meer op camera gezien. Het DNA van deze wolf is 20 januari vastgesteld bij een schadegeval in Thülsfeld, Nedersaksen in Duitsland.

Het wolvenpaar met wolf GW3250m en wolvin GW3011f is sinds het voorjaar van 2023 samen aanwezig in de regio Midden-Drenthe. Het DNA van wolvin GW3011f wordt vanaf september 2022 al in deze regio aangetroffen. Wolf GW3250m werd in april 2023 voor het eerst genetisch vastgesteld in Midden-Drenthe. GW3011f is afkomstig uit Duitsland (geboorteroedel Nordhorn, Nedersaksen). Het is onbekend wat de herkomstroedel van wolf GW3250m is, omdat de ouders (nog) niet in de monitoring zijn voorgekomen. In 2023 heeft dit paar hier voor het eerst welpen gekregen; er werden vijf welpen geboren.

Variatie tussen roedels

De afgelopen jaren is gebleken dat er aanzienlijke variatie bestaat tussen de roedels in Nederland. Er zijn verschillen in de omvang van territoria, de voedselkeuze en het gedrag.

Het territorium van de roedel van Midden-Drenthe is bijvoorbeeld beduidend kleiner dan het territorium van de roedel van de Drents-Friese regio. Bovendien vertoont de roedel van Midden-Drenthe minder activiteit in het agrarisch buitengebied en veroorzaakt deze ook minder schade op landbouwhuisdieren dan de roedel van de Drents-Friese regio.

Ook op de Veluwe zijn aanzienlijke verschillen waar te nemen; de grootte van de territoria varieert daar sterk. Hoewel er zeven territoria zijn op de Veluwe, is de Noord-Veluwe-roedel actief in een relatief groot gebied (zie ook de schematische weergave in de kaart). De Noord-Veluwe-roedel begeeft zich ook in andere territoria. Dat gedrag is minder vaak aangetoond bij andere roedels op de Veluwe.

Het is van belang om op lokaal niveau rekening te houden met de diversiteit tussen roedels. Gedrag dat wordt waargenomen in het ene territorium is niet noodzakelijkerwijs representatief voor het andere territorium.

Gelderland

In Gelderland zijn, met name op en rond de Veluwe, 24 wolven via DNA vastgesteld. Hiervan zijn achttien individuen enkel aangetoond via DNA-monsters uit de monitoring, bijvoorbeeld via een uitwerpsel of haren. Twee individuen zijn enkel aangetoond via DNA-monsters van gedode landbouwhuisdieren. De overige vier individuen zijn zowel aangetoond via de monitoring als via enkele schadegevallen.

Noord-Veluwe

De aanwezigheid van de ouders van de Noord-Veluwe-roedel, GW998f en GW893m, is opnieuw vastgesteld in het territorium. Dat gebeurde aan de hand van DNA-analyses van in totaal negen gevonden uitwerpselen en één schadegeval. Het ouderlijke wolvenpaar is aardig op leeftijd aan het raken; ze zijn minimaal zeven jaar oud en nu zes jaar gevestigd op de Noord-Veluwe. Een wolf in het wild wordt gemiddeld zes jaar oud. De roedel is recent met maximaal acht leden tegelijk vastgelegd op camera. Met DNA zijn het ouderpaar en zeven nakomelingen aangetoond, waaronder minimaal één jaarling. Het paar leeft dus met de welpen van 2023 en één of enkele nakomelingen uit eerdere jaren in het territorium. De afgelopen periode zijn voor het eerst de nakomelingen GW3814f (†), GW3816f, GW4007f en GW4008m met DNA aangetoond.

Uit DNA en camerabeelden blijkt dat de Noord-Veluwe-roedel grote afstanden aflegt; de aanwezigheid van de roedel is aangetoond op de Noordoost-, Noordwest- en Midden-Veluwe.

Wolf GW893m en wolvin GW998f zijn al sinds 2019 samen actief op de Noord-Veluwe. De wolvin is al sinds 2018 aanwezig in dit gebied. Beide wolven zijn geboren in Duitsland. GW893m is afkomstig uit de Eschede/Rheinmetall-roedel (Nedersaksen) en GW998f uit de Babben-Wannichen-roedel (Brandenburg). Het paar heeft sinds 2019 ieder jaar welpen gekregen. Een aantal van die welpen heeft inmiddels een eigen territorium gevonden binnen Nederland en/of is uitgezworven richting Duitsland, op zoek naar een partner.

Noordwest-Veluwe

De afgelopen periode is de gevestigde roedel op de Noordwest-Veluwe wederom aangetoond. Van deze roedel zijn de afgelopen periode vier wolven genetisch aangetoond, namelijk de moeder van de roedel (GW2668f) en drie nakomelingen. Eén van de nakomelingen (GW3693f) is vermoedelijk fataal aangevallen door een andere wolf. Een andere nakomeling (GW3884m) kwam om het leven door een aanrijding met een auto (zie kader Dode wolven). Weer een andere nakomeling was genetisch nog niet eerder aangetoond en heeft code GW4006m gekregen. De vader van deze nakomelingen is genetisch niet aangetoond, maar het is aannemelijk dat hij nog steeds in het gebied aanwezig is.

De moeder van deze roedel (GW2668f) werd in de zomer- en najaarsperiode van 2023 vaak genetisch vastgesteld op schadegevallen (zie ook de vorige Voortgangsrapportage). In de afgelopen periode is dat gedaald naar vier keer.

Wolvin GW2668f is in de zomer van 2022 voor het eerst in deze regio van de Veluwe vastgesteld. In het najaar van 2022 werd haar partner GW2664m in dit gebied aangetoond. De herkomstroedel van wolvin GW2668f is vooralsnog onbekend. Wolf GW2664m is geboren in Duitsland en is een nakomeling van de Barnstorf-roedel in Nedersaksen. In 2023 heeft het paar voor het eerst welpen gekregen op de Noordwest-Veluwe.

Noordoost-Veluwe

De gevestigde roedel op de Noordoost-Veluwe is de afgelopen periode weer een aantal keer waargenomen. Het wolvenpaar is samen op beeld waargenomen. Er zijn maximaal zes individuen tegelijk op beeld gezien. Uit die beelden is op te maken dat er minimaal vier welpen bij de groep aanwezig waren. De beelden zijn niet van voldoende kwaliteit om te beoordelen of het gaat om vijf welpen en één adult of twee adulten en vier welpen. Maar de mannelijke wolf en wolvin stonden wel meerdere keren samen op beeld. Daarnaast kwam de roedel van de Noord-Veluwe met elf individuen op de Noordoost-Veluwe in beeld.

Er is nog geen DNA gevonden van de welpen van de Noordoost-Veluwe-roedel. Daardoor is het onduidelijk welke wolven de ouders zijn. Mogelijk is de moeder wolvin GW2666f; van haar is in dit gebied de afgelopen periode twee keer DNA gevonden, één keer via een uitwerpsel en één keer via een schadegeval. Als het DNA van de welpen gevonden wordt, kan met zekerheid vastgesteld worden of wolvin GW2666f inderdaad de moeder is van de hier gevestigde roedel. Het is onbekend wie de vader van de roedel is.

Wolvin GW2666f is geboren in de naastgelegen Noord-Veluwe-roedel en wordt al sinds het voorjaar van 2022 op de Noordoost-Veluwe aangetoond.

Wolvenurine in de sneeuw, foto: Marielle van Uitert

Midden-Veluwe

In het territorium van de Midden-Veluwe zijn meerdere individuen aangetoond op basis van DNA van gevonden uitwerpselen. Naast een aantal individuen van de Noord-Veluwe-roedel, gaat het om de mannelijke wolf GW2398m en wolvin GW2540f. Zeer waarschijnlijk werd de wolf GW2398m in november 2023 aangereden nabij Ede. De wolf overleefde deze aanrijding en is daarna meermaals aangetoond met DNA, zowel op de Veluwe als daarbuiten. GW2398m en GW2540f leken vorig jaar een paar te gaan vormen, nadat in mei 2023 de vorige wolvin in het gebied was overleden. Maar de mannelijke wolf heeft de afgelopen periode het gebied van de Midden-Veluwe (mogelijk tijdelijk) verlaten. Hij is in januari 2024 aangetoond in Duitsland nabij Anholt maar was vlak daarna weer terug in Nederland, in de nabijgelegen Achterhoek. Het is momenteel niet met camerabeelden vast te stellen of deze wolf inmiddels is teruggekeerd, omdat de beelden in dit gebied ook van andere individuen kunnen zijn.

In 2023 lijken er geen welpen geboren te zijn op de Midden-Veluwe, en het is niet duidelijk of er nog jaarlingen van 2022 aanwezig zijn in het gebied.

Wolf GW2398m wordt sinds het voorjaar van 2022 op de Midden-Veluwe vastgesteld. Deze wolf is geboren in de naastgelegen Noord-Veluwe-roedel. Wolvin GW2540f wordt sinds begin 2023 vastgesteld op en rond de Veluwe. Deze wolvin is geboren in Duitsland en afkomstig van de Göhrde-roedel (Nedersaksen).

Zuidoost-Veluwe

Op de Zuidoost-Veluwe liep de roedel de afgelopen periode weer regelmatig met vier volgroeide nakomelingen langs wildcamera’s. Wolvin GW2363f en wolf GW1889m zijn mogelijk de ouders van de roedel, maar dit kan pas bevestigd worden als dit uit DNA van de welpen blijkt. Tot op heden is het niet gelukt om in dit gebied gevonden DNA succesvol aan individuele wolven te koppelen. Hoewel camerabeelden een wolvenpaar laten zien, is dit paar deze periode niet met DNA geïdentifieerd.

Wolvin GW2363f en wolf GW1889m zijn in het voorjaar van 2022 voor het eerst in de regio Zuidoost-Veluwe vastgesteld. Wolvin GW2363f is geboren in Duitsland en afkomstig van de Barnstorf-roedel (Nedersaksen). Wolf GW1889m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel.

Hoge Veluwe e.o.

Het is onduidelijk hoeveel wolven er momenteel op de Hoge Veluwe aanwezig zijn. Dit komt doordat er geen veldmonitoring kan plaatsvinden door het Wolvenmeldpunt. Het Wolvenmeldpunt valideert wel waarnemingen die door het publiek vanuit het park De Hoge Veluwe worden ingezonden. Daarnaast vindt er veldonderzoek plaats in de gebieden grenzend aan de Hoge Veluwe. Uit beeldmateriaal dat door het Park is vrijgegeven, blijkt dat er nog steeds een aantal wolven in het gebied zijn. Op de beelden (zie hieronder) is te zien dat de wolven hun territorium verdedigen tegen aangrenzende territoriale wolven van de Zuidwest-Veluwe (zie kader Territoriaal gedrag).

Eerder werd er in de omgeving van de Hoge Veluwe de mannelijke wolf GW2087m aangetoond. Afgelopen periode werd hij niet aangetoond. De dode wolf die eind 2023 in het Park werd aangetroffen (GW3873f; september 2023, zie kader Dode wolven), bleek een nakomeling te zijn van de Noord-Veluwe-roedel. Mogelijk gaat het om de wolvin die zich van dichtbij liet fotograferen.

Zuidwest-Veluwe

De gevestigde roedel op de Zuidwest-Veluwe is afgelopen periode wederom een aantal keer waargenomen. Acht wolven van deze roedel zijn aangetoond met DNA, namelijk de ouders en zes nakomelingen. Vrijwel alle roedelleden zijn aangetoond via DNA dat verzameld is uit de monitoring (uitwerpselen); alleen de mannelijke (ouder)wolf GW2435m is ook vastgesteld bij schadegevallen. Drie welpen van deze roedel zijn in de afgelopen periode voor het eerst genetisch vastgesteld, namelijk GW3883f (dood na aanrijding), GW3876f en GW4005m. Op wildcamerabeelden zijn maximaal acht wolven tegelijkertijd op beeld gezien.

Wolf GW2435m en wolvin GW3012f worden sinds eind 2022 in deze regio van de Zuidwest-Veluwe waargenomen. De mannelijke wolf GW2435m is geboren in België en een nakomeling van de Hechtel-Eksel-roedel in Vlaanderen. Wolvin GW3012f is geboren in Duitsland en een nakomeling van de Göhrde-roedel in Nedersaksen. In 2023 heeft het paar voor het eerst welpen gekregen.

Territoriaal gedrag

Het natuurlijke gedrag tussen aangrenzende en concurrerende roedels is voor het eerst in Nederland vastgelegd op beeld. In de winterperiode vindt paarvorming en territoriumafbakening plaats, soms met agressie tot gevolg. Dit werd afgelopen januari gefilmd op de Veluwe.

Het aantal wolven in een regio wordt bepaald door de manier waarop wolven leven. Wolven staan geen vreemde wolven toe in hun territorium. In een territorium leven een ouderpaar en hun welpen, eventueel met enkele nakomelingen van het jaar daarvoor. Jongvolwassen dieren verlaten de roedel meestal als ze één of twee jaar oud zijn.

De grootte van territoria in een gebied zoals de Veluwe kan sterk variëren, en is afhankelijk van de hoeveelheid voedsel en de concurrentie tussen roedels. Bij een groot voedselaanbod kan een territorium kleiner zijn dan bij een laag voedselaanbod. Als er nog niet veel roedels zijn in een gebied, kan een groot oppervlak worden bezet. Als het aantal roedels en daarmee de concurrentie in een gebied toeneemt, kunnen territoria kleiner worden of verschuiven omdat het lastiger wordt om de buitengrenzen te verdedigen.

Zodra er meer wolven leven in een gebied als de Veluwe, gaan dichtheidsafhankelijke factoren een rol spelen. Er worden dan minder welpen per worp geboren, en er is meer sterfte door de verspreiding van ziektes en agressie tussen roedels. Recente camerabeelden geven een inkijkje in deze territoriale agressie. Op de videobeelden hiernaast is het territoriale gedrag tussen roedels te zien.

Het betreden van een territorium van een andere roedel resulteert niet altijd in agressie. Dit hangt af van verschillende factoren, waaronder ruimte, tijd en verwantschap. Wolven verdedigen hun territorium pas als zij andere wolven tegenkomen en dus tegelijkertijd in hetzelfde gebied aanwezig zijn. In de paartijd zijn wolven vanwege hormonen driftiger dan in de zomer. Als wolven verwant zijn, zijn ze over het algemeen toleranter naar elkaar.

Wolven verdedigen hun territorium op de Zuidwest-Veluwe, video: Park de Hoge Veluwe via NU.nl

Utrecht en Noord-Holland

Utrechtse Heuvelrug

De gevestigde mannelijke wolf op de Utrechtse Heuvelrug en Het Gooi (GW3237m) is deze periode opnieuw met DNA aangetoond. Ook mannelijke wolf GW3425m is weer aangetoond. Dit mannetje maakt uitstapjes naar gebieden buiten de Utrechtse Heuvelrug. Hij deed dit eerder al naar het gebied ten westen van de Utrechtse Heuvelrug. Afgelopen periode ging hij naar het gebied ten noordoosten van de Utrechtse Heuvelrug, de noordelijke Gelderse Vallei. Op camerabeelden lijkt zichtbaar dat deze wolf inmiddels weer terug is op de Utrechtse Heuvelrug. Dit kan in de volgende periode bevestigd worden met DNA-resultaten. Op camerabeelden loopt één van de mannetjes met een vrouwtje op de Utrechtse Heuvelrug.

Wolf GW3237m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel en sinds mei 2023 vastgesteld op de Utrechtse Heuvelrug. Wolf GW3425m is geboren in Sachsen-Anhalt, in de Flechtinger-Höhenzug-roedel en is sinds juni 2023 op en rond de Utrechtse Heuvelrug aangetoond.

Noord-Brabant en Limburg

In Zuidwest-Brabant is net over de grens in Vlaanderen een wolvin gevestigd (GW3449f). Korte tijd werd in dat gebied ook een tweede wolf gezien. Uit actieve monitoring is gebleken dat deze wolven niet zijn aangetoond op Nederlands grondgebied.

Wolf GW1625m is sinds juli 2023 niet meer genetisch aangetoond op de Groote Heide, het grensgebied tussen Noord-Brabant en Limburg. Deze wolf werd hier in het verleden genetisch aangetoond in de periode april 2020 tot en met juli 2023. Deze wolf is ook niet elders in Nederland of over de grens in het werkgebied van het CEwolf-consortium vastgesteld met DNA.

Wat moet ik doen als ik een wolf tegenkom?

Wolven zijn schuwe dieren die over het algemeen mensen mijden. Daarom zult u niet snel een wolf in de natuur tegenkomen. Maar hoe kunt u zich het beste gedragen als dit toch een keer gebeurt? Het is belangrijk om bij het samenleven met de wolf en andere wilde dieren altijd de basisregels in acht te nemen: afstand houden, niet achter dieren aanrennen, jonge dieren nooit aanraken en dieren nooit lokken of voeren.

Als u een wolf ziet, blijf dan kalm en houd afstand; geef de wolf de ruimte. Het is verstandig om altijd ongeveer 100 meter afstand te houden. Als de wolf op het pad loopt waar u fietst of loopt, blijf dan even wachten tot het dier gepasseerd is. Heeft u een hond bij zich, houd deze dan aan de lijn en dichtbij u.

Het is onwaarschijnlijk dat een wolf achter u aankomt terwijl u fietst. Mocht dit toch gebeuren; fiets dan niet hard weg maar stop even. Als u stopt, druipt de wolf vaak vanzelf af.

Een wolf benadert u normaal gesproken niet zomaar. Maar vindt u dat de wolf te dichtbij komt, maak uzelf dan groot, ga hard praten en maak gebaren om de wolf af te schrikken. Loop desnoods langzaam achteruit om meer afstand te nemen. Heeft u een wolf gezien? Of ontdekt u sporen van een wolf? Dan kunt u dit doorgeven aan het Wolvenmeldpunt.

Monitoring zwervende wolven

Van 21 oktober 2023 tot en met 15 februari 2024 zijn er, verspreid over Nederland en buiten de bekende wolventerritoria, elf verschillende wolven geïdentificeerd via DNA-analyse. Deze wolven zijn nog niet gevestigd; ze zijn nog niet langer dan zes maanden in één regio aanwezig en/of hebben nog geen paar met een andere wolf gevormd. Het gaat om de individuen GW2563m, GW3155m, GW3243f †, GW3425m, GW3645m, GW3810f, GW3814f †, GW3816f, GW3880m, GW4003m en GW4004f.

Vier van deze wolven zijn nakomelingen van de Noord-Veluwe-roedel (GW2563m, GW3155m, GW3814f en GW3816f). Twee mannelijke wolven zijn afkomstig uit Sachsen-Anhalt in Duitsland; één uit de Flechtinger-Höhenzug-roedel (GW3425m) en één uit de Tiefensee-Löbnitz-roedel (GW3645m). De herkomstroedel van de overige vijf wolven is nog onbekend.

De locaties waar deze wolven zijn vastgesteld, zijn op de kaart aangegeven met een icoon van een grijsgekleurde wolf.

Uitgelichte wolven

De mannelijke wolf GW3645m heeft in de afgelopen periode ruim 500 km afgelegd door Nederland, België en Duitsland. In augustus 2023 werd deze wolf in het noorden van Duitsland (Jasmine Nationaal Park) met DNA vastgesteld. In oktober kwam hij via Bremen (Duitsland) richting Nederland. In november werd zijn DNA achtereenvolgens in Gelderland (circa 16 km ten oosten van Arnhem), Duitsland (Nordrhein-Westfalen) en Vlaanderen aangetroffen. Tijdens zijn tocht door Vlaanderen verdronk deze wolf bijna in het kanaal bij Geel, blijkt uit beeldmateriaal. Daarna trok hij verder door Vlaanderen en verbleef hij enige tijd met de Belgische wolvin Emma. In december 2023 was deze mannelijke wolf terug in Nederland waar zijn DNA gevonden werd in Noord-Brabant en Zeeland. Vervolgens is de wolf via Vlaanderen weer in Noord-Brabant uitgekomen. Wolf GW3645m werd in 2022 geboren in Leipzig, Duitsland.

Op de Utrechtse Heuvelrug zijn twee zwervende vrouwtjes vastgesteld: GW3816f en GW3814f. Wolvin GW3814f is doodgereden nabij Leusden. De wolf GW3155m is drie kilometer ten noordoosten van de Utrechtse Heuvelrug aangetoond. Dat was in Scherpenzeel in de provincie Gelderland, op de grens met de provincie Utrecht. GW3155m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel.

Conserveren van een wolvendrol voor analyse, foto: Marielle van Uitert

Dode wolven

In de afgelopen periode zijn vier wolven fataal aangereden; twee door een trein en twee in het verkeer. Daarnaast is een wolf gevonden die was overleden door een bacteriële infectie. Ook is een wolf aangetroffen waarvan de doodsoorzaak onbekend is; mogelijk is deze wolf gedood door een aanval van één of meerdere wolven. Ten slotte is meer bekend geworden over een eerder aangetroffen dode wolf die in verregaande staat van ontbinding verkeerde. Hieronder staat meer informatie over deze dode wolven.

Elke dode wolf wordt veiliggesteld en naar het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) in Utrecht gebracht. Daar wordt gezamenlijk met Wageningen Environmental Research (WENR) sectie op het kadaver uitgevoerd. Bij de sectie kijkt WENR naar dierecologische aspecten als leeftijd, geslacht, voortplantingsstatus en identiteit. DWHC richt zich op veterinaire zaken zoals ziekten en afwijkingen. Wanneer mogelijk wordt de maaginhoud veiliggesteld en beoordeeld op samenstelling.

Treinaanrijdingen Ede en Hoog Soeren

Wolvin GW3883f, een nakomeling van de Zuidwest-Veluwe-roedel, is begin december 2023 fataal aangereden door een trein bij Ede. Deze wolf was daarvoor nog niet genetisch vastgesteld. Wolvin GW3243f werd op 7 december fataal aangereden door een trein bij Hoog Soeren. Deze wolf is twee keer eerder genetisch vastgesteld in Nederland, namelijk bij twee schadegevallen in april 2023 in Midden-Overijssel.

Verkeersaanrijdingen Leusden en Ermelo

Wolvin GW3814f, een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel, is op 13 december 2023 doodgereden op de N227 bij Leusden (Utrecht). Deze wolf is voor haar dood drie keer aangetoond via schadegevallen in november en december 2023. Wolf GW3884m, een nakomeling van de Noordwest-Veluwe-roedel, is doodgereden op de N302 bij Ermelo (Gelderland). Deze nakomeling was nog niet eerder genetisch vastgesteld.

Natuurlijke doodsoorzaken

Op 1 december 2023 is een volwassen vrouwelijke wolf dood aangetroffen in de bossen in de omgeving van Elspeet. Het gaat om wolvin GW3693f. Het betreft een nakomeling van de Noordwest-Veluwe-roedel. De wolf is mogelijk gedood door andere grote carnivoren, mogelijk één of meerdere wolven. Dit blijkt uit de sectie waarbij op verschillende plekken bijtsporen zijn gevonden op het dier. Wolvin GW3693f was één keer eerder genetisch vastgesteld via DNA uit een uitwerpsel.

In november 2023 werd in een bosgebied op de Noord-Veluwe een jonge wolf dood gevonden in een modderpoel. Uit de DNA-analyse blijkt dat het gaat om individu GW3875m. Dit was een nog onbekend mannelijk individu, hij is bij deze analyse voor het eerst genetisch aangetoond. Het betreft waarschijnlijk een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel. Het dier kon niet meer uit de modderpoel komen en is kort daarop doodgegaan. De wolf is naar het Dutch Wildlife Health Centre (DHWC) in Utrecht gebracht. Daar is hij onderzocht door ecologen van Wageningen Environmental Research (WENR) en pathologen van het DWHC. Uit het pathologisch onderzoek bleek dat deze jonge mannelijke wolf een slechte conditie had. Het dier had geringe vetreserves en een slechte bespiering, wat duidt op een langdurige slechte conditie. De wolf had een zeer uitgebreide buikvliesontsteking met pus in de buikholte veroorzaakt door een bacteriële infectie. Als gevolg van deze ontstekingen had het dier geelzucht. Dit is de eerste wolf in Nederland waarvan uit onderzoek blijkt dat het dier een natuurlijke dood door een bacteriële infectie is gestorven.

Dode wolf Hoge Veluwe

Op 7 september 2023 vonden medewerkers van Park De Hoge Veluwe een dode wolf in het Park, in verregaande staat van ontbinding. Eerdere analyses van het weefsel van de dode wolf gaven geen uitsluitsel over het individu. Na analyse van het DNA dat is afgenomen van een tand, bleek dat het ging om een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel: wolvin GW3873f. Het DNA van deze wolvin is niet eerder vastgesteld via monitoring of schade.

Onderzoekers bekijken een röntgenfoto van een dode wolf, foto: Marielle van Uitert