Monitoring in de provincies

Wolven in Duitsland.

Fotograaf: Cees van Kempen (Ispida Wildlife Productions)

In Nederland leven zowel gevestigde als zwervende wolven. Hieronder volgt een overzicht van de activiteit van gevestigde wolven. Dit zijn de wolven die al langer dan zes maanden in één gebied verblijven en/of een paar hebben gevormd. Daarna worden enkele bijzonderheden genoemd van de zwervende wolven die in ons land zijn vastgesteld.

Monitoring gevestigde wolven

Hieronder wordt gesproken over roedels en wolvenparen. Een wolvenpaar bestaat uit een wolvin en een wolf waarvan bevestigd is dat ze samen een territorium hebben. We spreken van een roedel als dit paar (dit jaar of in eerdere jaren) welpen heeft gekregen. Wolven die in 2023 zijn geboren heten jaarlingen, wolven die in 2024 zijn geboren heten welpen.

Als er aantallen welpen genoemd worden, dan geldt het volgende: de aantallen per jaar zijn aangetoond met wildcamerabeelden uit de zomerperiode van dat jaar, wanneer de welpen nog kleiner zijn dan de ouders.

Drenthe en Fryslân

Drents-Friese regio

Het wolvenpaar met wolf GW2397m en wolvin GW2090f is sinds het najaar van 2021 in deze regio aanwezig en krijgt sinds 2022 nakomelingen. In 2024 kregen ze zeven nakomelingen. Er zijn eind 2024 maximaal 10 wolven tegelijkertijd op camera gezien. Hieruit blijkt dat er naast het ouderpaar en de welpen uit 2024 nog een enkele jaarling in het gebied aanwezig is.

De aanwezigheid van het ouderpaar (GW2090f en GW2397m) is in de periode van medio mei tot medio oktober 2024 bevestigd met DNA. In die periode zijn drie nakomelingen aangetoond met DNA (GW3689m, GW3815f en GW4009m). Uit DNA is niet te bepalen in welk jaar de welpen zijn geboren. Het DNA van zowel het ouderpaar als de nakomelingen is vastgesteld bij aanvallen op vee. Uit DNA-analyses blijkt dat de roedelleden meerdere keren gezamenlijk hebben gegeten.

De wolvin GW2090f is geboren in Duitsland en afkomstig van de Barnstorf-roedel (Nedersaksen). Ook wolf GW2397m is geboren in Nedersaksen, namelijk in de Eschede-roedel.

Midden-Drenthe

Het wolvenpaar met wolf GW3250m en wolvin GW3011f is sinds het voorjaar van 2023 samen aanwezig in de regio Midden-Drenthe en kreeg in 2023 voor het eerst welpen. Ook in 2024 kregen zij welpen. Op wildcamerabeelden zijn in de zomer van 2024 meerdere keren vijf welpen en een ouder gezien. Recent zijn er maximaal zeven wolven tegelijk op wildcamera's gezien.

In de periode van medio mei tot medio oktober 2024 zijn zowel het ouderpaar (GW3250m en GW3011f) als vier nakomelingen van het paar aangetoond met DNA. Eén nakomeling (GW3874m, voor het eerst vastgesteld in 2023) werd in augustus 2024 nog waargenomen in het territorium van zijn ouders, maar in november 2024 vastgesteld in Nendorp, Nedersaksen (Duitsland). Dit gebied ligt op een afstand van circa 57 kilometer van het territorium van zijn ouders. De drie andere, nog niet eerder aangetoonde, nakomelingen werden ofwel vastgesteld bij een schadegeval met vee, ofwel geïdentificeerd aan de hand van uitwerpselen (GW4502m, GW4503m, GW4506f).

GW3011f is afkomstig uit Duitsland (geboorteroedel Nordhorn, Nedersaksen). Het is onbekend wat de herkomstroedel van wolf GW3250m is, omdat de ouders (nog) niet in de monitoring zijn voorgekomen.

Wolf op een wildcamera in Midden-Drenthe. Bron: Harry Boerma via het Wolvenmeldpunt.

Wolf op een wildcamera in Ermelo. Bron: Willemijn Schipper via het Wolvenmeldpunt.

Gelderland

Noord-Veluwe

Het wolvenpaar GW893m en GW998f is al sinds 2019 samen actief op de Noord-Veluwe, de wolvin zelfs vanaf de zomer van 2018. Het paar heeft sinds 2019 ieder jaar welpen gekregen. Ook in 2024 kregen zij welpen. Op wildcamerabeelden zijn in de zomer van 2024 vijf welpen gezien.

In de afgelopen periode zijn behalve beide ouderdieren (GW998f en GW893m) ook vijf nakomelingen binnen of rond het territorium met DNA vastgesteld: GW1428m, GW3694f, GW3878m, GW4008m en GW4411m (†). Van deze roedel werden in totaal vijf individuen genetisch vastgesteld door DNA bij schadegevallen. Eén van de nakomelingen werd geïdentificeerd via een uitwerpsel. Eén nakomeling, GW4411m, werd in mei 2024 dood aangetroffen in het gebied, vermoedelijk als gevolg van natuurlijke oorzaken. Van deze wolf werden in eerste instantie enkel de romp en later de kop gevonden. Uit DNA-analyse van aangetroffen merg en een tand kon het individu en de roedel van herkomst herleid worden. Uit de sectie van deze wolf is gebleken dat het om een volwassen wolf ging van circa 3 jaar oud (zie kader Dode wolven).

De wolf GW1428m, die geboren is in de Noord-Veluwe-roedel in 2019, verblijft nog steeds in of rond het territorium van zijn ouders. Een andere nakomeling (GW3694f) wordt sinds afgelopen jaar regelmatig aan de noordkant van het territorium vastgesteld. Deze nakomelingen kunnen nog optrekken met de ouderlijke Noord-Veluwe-roedel of (vanaf ongeveer het tweede levensjaar) op zoek zijn naar een eigen territorium, al dan niet in de buurt van het territorium van de ouderlijke roedel.

Wolf GW893m en wolvin GW998f zijn geboren in Duitsland. GW893m is afkomstig uit de Eschede/ Rheinmetall-roedel (Nedersaksen) en GW998f uit de Babben-Wannichen-roedel (Brandenburg). De wolvin is de eerste wolf die zich vestigde in Nederland en sinds 2018 aanwezig in dit gebied. GW893m voegde zich in januari 2019 bij haar.

Noordoost-Veluwe

Op de Noordoost-Veluwe zijn al enkele jaren wolven gevestigd. In zowel 2023 als 2024 werden er welpen geboren. Op wildcamerabeelden zijn in de zomer van 2024 drie welpen gezien. In de afgelopen periode werden in dit gebied maximaal acht wolven tegelijk gezien op wildcamera’s. Hieruit blijkt dat er naast het ouderpaar en de welpen uit 2024 nog een enkele jaarling in het gebied aanwezig is.

Sinds 2022 wordt in deze regio een aantal keer per jaar het DNA van wolvin GW2666f aangetroffen. Zo ook afgelopen juli via een uitwerpsel. Om die reden is deze wolvin mogelijk de moeder van de roedel. Er is nog geen DNA gevonden van de welpen. Als het DNA van de welpen gevonden wordt, kan met zekerheid vastgesteld worden of wolvin GW2666f inderdaad de moeder is van de Noordoost-Veluwe-roedel en wie de vader is.

Uit camerabeelden van het afgelopen jaar blijkt dat de Noord-Veluwe-roedel grote afstanden kan afleggen; de aanwezigheid van de roedel is ook wel eens aangetoond aan de noordoostzijde van de Veluwe. Zo ook afgelopen periode, waarin de nakomeling van die roedel (GW1428m) aan de oostzijde van de A50 met DNA is aangetoond.

Wolvin GW2666f is geboren in de naastgelegen Noord-Veluwe-roedel en wordt sinds het voorjaar van 2022 aangetoond op de Noordoost-Veluwe.

Wolf bij Epe. Bron: Lisette Hofman via het Wolvenmeldpunt.

Noordwest-Veluwe

Wolvin GW2668f en wolf GW2664m zijn sinds het najaar van 2022 samen in dit gebied aanwezig en hebben in 2023 voor het eerst welpen gekregen. In 2024 kregen zij minimaal drie welpen. Half oktober zijn in dit gebied maximaal 10 wolven tegelijkertijd op camera gezien. Op basis hiervan is het aannemelijk dat een aantal nakomelingen uit 2023 nog bij de roedel aangesloten is.

In de periode van medio mei tot medio oktober 2024 zijn zowel de mannelijke wolf (GW2664m) als de wolvin (GW2668f) en twee nakomelingen (GW4003m en GW4505f) met DNA aangetoond in het gebied. GW2664m en GW4505f werden enkel aangetoond met uitwerpselen, GW2668f werd vastgesteld aan de hand van uitwerpselen en schadegevallen en GW4003m werd aangetoond via zowel een schadegeval, uitwerpselen als haren.

Wolf GW2664m is geboren in Duitsland en een nakomeling van de Barnstorf-roedel in Nedersaksen. De herkomstroedel van wolvin GW2668f is onbekend.

Wolven met een wildprooi. Fotograaf: Cees van Kempen (Ispida Wildlife Productions).

Midden-Veluwe

Op de Midden-Veluwe is een roedel aanwezig met als vermoedelijke ouderpaar wolf GW3238m en wolvin GW2540f. In 2024 zijn er zes welpen vastgesteld in dit gebied (op wildcamerabeelden). Het is aannemelijk dat het hier gevestigde wolvenpaar (GW3238m en GW2540f) de ouders van de welpen zijn. Er werden op de Midden-Veluwe de afgelopen periode maximaal zeven wolven tegelijkertijd aangetoond op wildcamerabeelden.

Het wolvenpaar (GW3238m en GW2540f) is in de afgelopen periode aangetoond via zowel uitwerpselen als schadegevallen.

Wolvin GW2540f wordt sinds begin 2023 vastgesteld op en rond de Veluwe. Deze wolvin is geboren in Duitsland en afkomstig van de Göhrde-roedel (Nedersaksen). Wolf GW3238m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel. Deze twee wolven vormen hier sinds het voorjaar van 2024 een paar.

In 2018 vestigde de eerste wolf zich op de Midden-Veluwe. In 2022 werden hier voor het eerst welpen geboren. Recent is gebleken dat één van die nakomelingen (GW3157m) inmiddels is waargenomen in Scheid (Rijnland-Palts, Duitsland). Dit is meer dan 250 kilometer ten zuidoosten van de Midden-Veluwe. In 2023 zijn er geen welpen aangetoond en heeft er een wisseling van wolven in het territorium plaatsgevonden. Die wisseling vond plaats doordat wolvin GW960f in mei 2023 overleed en wolf GW2398m uit het gebied vertrok. Het territorium werd overgenomen door wolvin GW2540f, die uiteindelijk een paar vormde met wolf GW3238m.

Zuidoost-Veluwe

Op de Zuidoost-Veluwe is een roedel gevestigd. Er werden in deze regio de afgelopen periode maximaal zes wolven tegelijkertijd aangetoond op wildcamerabeelden. Het is nog niet duidelijk welke wolven onderdeel uitmaken van deze roedel. Mogelijk zijn dit wolvin GW2363f en wolf GW1889m, aangezien in hun territorium in het najaar van 2024 een nakomeling (GW4507f) is bevestigd. In zowel 2023 als 2024 is er voortplanting in dit gebied vastgesteld. In 2023 werden er vier welpen gezien op wildcamerabeelden en in 2024 zeven.

Wolvin GW2363f en wolf GW1889m zijn in het voorjaar van 2022 voor het eerst in de omgeving van de Zuidoost-Veluwe vastgesteld. GW1889m is in januari 2023 voor het laatst met DNA aangetoond en GW2363f in september 2022.

Wolvin GW2363f is afkomstig van de Barnstorf-roedel (Nedersaksen). Wolf GW1889m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel.

Wolvendrol DNA bemonstering. Fotograaf: Marielle van Uitert.

Hoge Veluwe e.o.

Het is onduidelijk hoeveel wolven er momenteel op de Hoge Veluwe aanwezig zijn en welke individuen dit zijn. Dit komt doordat er geen veldmonitoring kan plaatsvinden door het landelijke Wolvenmeldpunt van BIJ12. Het Wolvenmeldpunt valideert wel waarnemingen die door het publiek worden ingezonden vanuit de Hoge Veluwe. Daarnaast vindt er veldonderzoek plaats in de gebieden grenzend aan de Hoge Veluwe. In de afgelopen periode is daarbij geen DNA gevonden. Het is daarmee onduidelijk of de wolf die eerder in de gebieden grenzend aan de Hoge Veluwe via haarmonsters is vastgesteld (GW2087m) nog aanwezig is in dit gebied.

In 2024 zijn er drie dode wolven gevonden op de Hoge Veluwe. Van twee van deze wolven is het individu reeds bekend; het betreft roedelleden van de Zuidwest-Veluwe (GW3012f en GW4005m). Het DNA van het andere individu wordt nog geanalyseerd. Zie ook het kader over Concurrerende roedels.

Van de Hoge Veluwe is bekend dat hier in 2022 voor het eerst welpen zijn aangetoond. Of er ook in 2023 en 2024 welpen zijn geboren, is niet vanuit het Wolvenmeldpunt vastgesteld.

Zuidwest-Veluwe

Op de Zuidwest-Veluwe is er nog steeds sprake van vestiging. Er werden in dit territorium de afgelopen periode maximaal 15 wolven tegelijkertijd aangetoond op wildcamerabeelden. Het is niet duidelijk om welke individuen het gaat of wat de samenstelling is van de roedel.

De wolvin die in 2023 jongen heeft gekregen in dit territorium (GW3012f), werd op 14 augustus 2024 dood aangetroffen op de Hoge Veluwe. De wolvin is vermoedelijk doodgebeten door soortgenoten. Uit sectie kon niet worden vastgesteld of ze in 2024 jongen heeft geworpen. Haar betrokkenheid bij een aanval op schapen in Kootwijkerbroek eind juli 2024 doet vermoeden dat ze toen geen afhankelijke jongen had, omdat ze dan waarschijnlijk in de buurt van haar welpen was gebleven. Er zijn in 2024 wel 12 welpen via wildcamerabeelden aangetoond in dit territorium. Vanwege het grote aantal jongen is het mogelijk dat er twee worpen zijn geweest in deze roedel, wellicht van dochters van GW3012f. Uit toekomstig DNA-onderzoek moet blijken welke wolven de ouders zijn van de hier aanwezige nakomelingen.

In het najaar van 2024 is wolf GW2435m aangetoond op basis van gevonden DNA op schadegevallen. Ook het DNA van wolvin GW3012f is (voor haar dood in augustus 2024) aangetoond op basis van schadegevallen. Daarnaast werden bekende nakomelingen van dit paar de afgelopen periode weer genetisch vastgesteld (GW3695m†, GW3876f en GW4005m†). GW3695m werd genetisch aangetoond op schadegevallen en uitwerpselen, GW3876 op een schadegeval.

Wolf GW4005m werd op 20 september 2024 met DNA aangetoond nadat hij dood werd aangetroffen op de Hoge Veluwe. Deze wolf miste een deel van zijn achterpoot. GW4005m stierf een natuurlijke dood (zie kader Dode wolven). De nakomeling GW3695m werd op 5 september 2024 fataal aangereden in Harskamp. Ook werden drie welpen doodgereden in het verkeer bij Otterlo (GW4508m, GW4509f, GW4510f). Opvallend is dat wolvin GW3012f niet de moeder van deze drie welpen is, maar GW2435m zeer waarschijnlijk wel de vader.De moeder is nog niet genetisch vastgesteld. Wolvin GW3012f was wel de moeder van de in 2022 en 2023 met DNA vastgestelde nakomelingen (GW3695m, GW3876f, GW4005m).

Wolf GW2435m en wolvin GW3012f worden sinds eind 2022 in deze regio van de Zuidwest-Veluwe waargenomen. In 2023 heeft het paar voor het eerst welpen gekregen. De mannelijke wolf GW2435m is geboren in België en een nakomeling van de Hechtel-Eksel-roedel in Vlaanderen. In 2024 is wolvin GW3012f gedood door een andere wolf. Het is nog niet duidelijk wie de nieuwe partner is van GW2435m.

Gelderse Vallei-Noord

Sinds eind 2023/begin 2024 is in de Gelderse Vallei-Noord sprake van vestiging door het wolvenpaar GW3425m en GW3816f. In 2024 zijn in deze regio voor het eerst welpen aangetoond; er zijn toen drie welpen gezien op wildcamerabeelden. Omdat er nog geen DNA van de welpen is gevonden, is het nog onduidelijk wie de ouders zijn. Het is echter aannemelijk dat het hier gevestigde wolvenpaar de ouders zijn. Het is momenteel onduidelijk wat de status van de roedel is, aangezien op 24 augustus 2024 de mannelijke wolf – en vermoedelijke vader van de roedel – doodgereden is op de A28 nabij Putten.

Het DNA van wolvin GW3816f is afgelopen (na)zomer meerdere keren aangetoond bij schadegevallen. Ook het DNA van de wolf GW3425m is (voor zijn dood in augustus 2024) aangetoond op basis van schadegevallen.

De mannelijke wolf GW3425m is geboren in Duitsland en een nakomeling van de Flechtinger-Höhenzug-roedel in Saksen-Anhalt. Wolvin GW3816f is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel.

Utrecht

Utrechtse Heuvelrug

Wolf GW3237m en wolvin GW4076f verblijven sinds begin 2024 samen op de Utrechtse Heuvelrug. In 2024 kregen zij voor het eerst nakomelingen; toen werden er vijf welpen waargenomen op wildcamerabeelden. Daarna werd één welp (GW4477m) doodgereden, de andere roedelleden zijn allen (met zes tegelijk) nog op camera gezien.

De ouderdieren (GW3237m en GW4076f) zijn in de periode van half mei tot half oktober 2024 met DNA aangetoond in het gebied. De wolvin uitsluitend via schadegevallen en haar partner door schadegevallen, uitwerpselen en een aanrijding op 3 oktober 2024 (waarbij wat bloed van het asfalt is verzameld). Na de aanrijding was de wolf korte tijd buiten bewustzijn, maar daarna liep hij zelfstandig verder. Wolf GW3237m is in de dagen daarna met DNA aangetoond bij schadegevallen. Het lijkt er dus op dat deze wolf de aanrijding heeft overleefd. Naast het ouderpaar zijn vijf nakomelingen van het paar (GW4412m, GW4413m, GW4415m, GW4504f en GW4477m) aangetoond via DNA uit uitwerpselen en een wildprooi. GW4477m werd in november 2024 (buiten de gerapporteerde periode) doodgereden nabij Leersum.

GW3237m is een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel en wordt sinds mei 2023 vastgesteld op de Utrechtse Heuvelrug. Wolvin GW4076f is een nakomeling van de Midden-Veluwe-roedel.

Wolf op de Utrechtse Heuvelrug. Bron: Wolvenmeldpunt.

Noord-Brabant

Zuidwest-Brabant

Net over de grens van Noord-Brabant, in de regio Noorderkempen te Vlaanderen (België), is wolvin GW3449f gevestigd. Deze wolvin is vanaf juni 2023 aanwezig in dit territorium en wordt sinds april 2024 regelmatig in Nederland vastgesteld. Dit is ook de afgelopen periode gebeurd toen haar DNA is aangetoond op schadegevallen aan de Nederlandse zijde. Deze wolvin wordt daarnaast ook gezien op wildcamerabeelden. Er is nog geen partner van haar vastgesteld.

Wolvin GW3449f is een nakomeling van de Vlaamse Hechtel-Eksel-roedel (België) en vanaf juni 2023 aanwezig in territorium Noorderkempen in België.

Hoeveel wolven leven er in Nederland?

Hoeveel wolven er in Nederland leven, is vrij nauwkeurig maar niet exact te bepalen. Hiervoor wordt een combinatie gebruikt van DNA-resultaten uit uitwerpselen, wilde prooien en schadegevallen, wildcamerabeelden en gevalideerde waarnemingen.

Wolven die gevestigd zijn in een territorium, zijn vrij nauwkeurig goed in beeld te brengen. Ook welpen zijn eens per jaar aan het eind van de zomer vrij nauwkeurig te bepalen. Daarnaast zijn er jaarlingen en zwervende wolven die grote afstanden kunnen afleggen, soms geen sporen achterlaten en Nederland in- en uitlopen. Deze zwervende wolven zijn daardoor moeilijker in beeld te brengen.

Territoriale wolven

De territoriale wolven worden genetisch vastgesteld door DNA uit uitwerpselen, wilde prooien en schadegevallen in een territorium. Wanneer een wolf langere tijd op één plek blijft, wordt actieve monitoring gestart met wildcamera's en het verzamelen van uitwerpselen voor DNA-analyse. Op één territorium na is er in bijna alle territoria voldoende toestemming voor monitoring.

Soms verblijft een volwassen nakomeling nog jaren zonder partner en eigen nakomelingen ‘op kamers’ aan de rand van het territorium van diens ouders. In dat geval wordt nog niet gesproken van een nieuw territorium aangezien dit ook het beginstadium kan zijn van zwerven.

Zwervende wolven

Zwervende wolven worden vooral in kaart gebracht door meldingen van het publiek en schadegevallen. Mede afhankelijk van hoe lang deze dieren in Nederland verblijven, kan hierbij een enkele wolf worden gemist.

11 roedels en een solitaire wolvin

Op basis van de bij het Wolvenmeldpunt van BIJ12 bekende gegevens van gemonitorde roedels, leven er in Nederland (stand januari 2025) 11 roedels en één gevestigde solitaire wolvin. Er zijn op dit moment twee roedels waarvan één van de ouders is doodgereden (Zuidwest-Veluwe en Gelderse Vallei-Noord). Van één andere roedel is onduidelijk hoeveel ouderdieren en/of nakomelingen er aanwezig zijn omdat in dit territorium geen monitoring plaatsvindt.

Aantal wolven

In de roedels waar gemonitord wordt, leven 19 gevestigde ouderwolven. In september 2024 werden de aantallen nakomelingen binnen deze roedels geschat op 55-56 welpen en 16-22 jaarlingen. In tegenstelling tot (ten opzichte van de vorige Voortgangsrapportage, is deze keer bij voorgenoemde aantallen geen rekening gehouden met eventuele aanwezige wolven op de Hoge Veluwe. Er waren in 2024 doorlopend gemiddeld 8-12 zwervende wolven in Nederland, blijkt uit DNA en meldingen van het publiek bij het Wolvenmeldpunt. Intussen zijn een aantal van de welpen en jaarlingen overleden of vertrokken.

Het is opvallend dat het aantal wolvenroedels in Nederland dit jaar niet enorm is gestegen. Tussen 2019 en 2021 was er sprake van één wolvenroedel in Nederland, in 2022 was dit aantal toegenomen tot vier roedels, in 2023 tot negen. Met 11 wolvenroedels in 2024 lijkt deze eerdere stijging af te vlakken.

Dode wolf bij het Dutch Wildlife Health Centre in Utrecht. Fotograaf: Marielle van Uitert.

Mag ik een wolf van mijn eigen terrein verjagen?

Het is belangrijk om het begrip ‘verjagen’ te verduidelijken. Verjagen is een maatregel waardoor de wolf vlucht, zonder dat het dier in gevaar komt en/of gewond raakt. Verjagingsmiddelen moeten altijd proportioneel zijn aan de situatie. In het Interprovinciaal wolvenplan Addendum 2023 – Interventierichtlijnen worden drie vormen van verjaging onderscheiden:

  1. Verjagen van eigen terrein of uit eigen buurt om gevaarlijke situaties te voorkomen. Dit is bij de wet niet verboden. Hiervoor is dus geen vergunning nodig. Verjaging mag bijvoorbeeld met geluiden of visuele middelen. Het is niet toegestaan om de wolf te verwonden. Wanneer de gevaarlijke situatie is verholpen, moet het verjagen stoppen. De wolf mag niet worden opgejaagd of achtervolgd.
  2. Verjagen van wolven om ze bang te maken voor mensen, negatief conditioneren. Dit is bij de wet verboden. Hiervoor is dus een vergunning nodig. Bij verlening van de vergunning moet worden aangetoond dat het in te zetten middel effectief en proportioneel is.
  3. Verjagen van wolven vanuit wolvenleefgebied. Dit is wettelijk verboden. Hiervoor is een vergunning nodig. Bij verlening van zo’n vergunning moeten zwaarwegende argumenten worden aangedragen waaruit blijkt dat verjaging uit het gebied noodzakelijk is.

Monitoring zwervende wolven

In de periode van medio mei tot en met medio oktober 2024 zijn er, verspreid over Nederland en buiten de bekende wolventerritoria, twaalf verschillende wolven geïdentificeerd via DNA-analyse. Deze wolven zijn nog niet gevestigd; ze zijn nog niet langer dan zes maanden in één regio aanwezig en/of hebben nog geen paar gevormd met een andere wolf. De zwervende wolven zijn grijsgekleurde wolf-icoon opgenomen in de interactieve kaart. In de afgelopen periode kwam één zwervende wolf om in het verkeer (zie kader Dode wolven). Deze wolf is op de kaart aangegeven met een auto-icoon.

De zwervende wolven betreffen GW2563m, GW3826m (†), GW3833m, GW3880m, GW4077f, GW4097f, GW4240m, GW4242m, GW4243f, GW4401f, GW44142 en GW4501m.

Zes van deze individuen zijn deze periode voor het eerst genetisch vastgesteld in Nederland. Eén van deze nog niet eerder aangetoonde individuen (GW44142) is een nakomeling van de Noord-Veluwe -roedel. Vier andere nieuwe individuen (GW3826m, GW3833m, GW4097f en GW4401f) zijn afkomstig van roedels uit België en Duitsland (zie onderstaande toelichting). Hieronder staat meer informatie over het individu GW4097f. Van deze vier individuen werd er één (GW3826m) fataal aangereden nabij Ulvenhout. Dit individu was een nakomeling van de Vlaamse Hechtel-Eksel- roedel (België). Van de wolf GW4501m is de herkomst roedel onbekend.

Van de overige zes zwervende wolven die al eerder in Nederland aangetroffen zijn, is één wolf (GW2563m) een nakomeling van de Noord-Veluwe- roedel. Eén ander bekend individu (GW4077f) komt van de roedel in Kaarzer Holz (Mecklenburg Vorpommern, te Duitsland). Van de overige vier individuen is de herkomstroedel niet bekend omdat het DNA van de ouders (nog) niet in de DNA-monitoring zijn voorgekomen. Hierdoor kunnen nakomelingen niet aan een roedel worden gekoppeld.

2 Het geslacht van dit individu is onduidelijk. Het was met het beschikbare DNA niet mogelijk om dit te achterhalen.

Uitgelichte wolven

GW4243f: Utrechtse Heuvelrug

De afgelopen periode werd wolvin GW4243f meerdere keren rondom het territorium van het gevestigde wolvenpaar op de Utrechtse Heuvelrug vastgesteld. De herkomstroedel van deze wolvin is onbekend.

GW4097f: Brabant-Zeeland regio

Vanaf juni 2024 verblijft een solitaire wolvin (GW4097f) in het grensgebied van Zeeland en Noord-Brabant. De wolvin is in de afgelopen periode in juni en augustus 2024 met DNA op schadegevallen aangetoond. Op 3 oktober 2024 werd er in deze regio maximaal één wolf op camera vastgelegd en verschenen er bijna dagelijks zichtmeldingen. Wolvin GW4097f is een nakomeling van de Hautes-Fagnes-roedel in Wallonië. Op 10 november 2024 (buiten de gerapporteerde periode) werd nabij dit territorium een mannelijke wolf doodgereden. Het is onduidelijk of dit de partner van deze wolvin was.

7

GW3883m en GW4401f: Noord-Nederland

In de provincie Fryslân werd in oktober 2024, op basis van DNA op twee schadegevallen, wolf GW3833m voor het eerst in Nederland aangetoond. Deze wolf is eerder op diverse plekken in de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern in Duitsland aangetoond. Wolf GW3833m werd in 2023 geboren in de Leppiner-Heide-roedel (Mecklenburg-Vorpommern) in Duitsland. Voor een onderzoek vanuit de Technische Universiteit (TU) Dresden – naar de interactie tussen damherten en wolven – is dit dier in november 2023 gevangen en van een zender voorzien. Deze wolf kreeg daarbij de naam ‘Freddi’ en genetische code GW3833m. In het voorjaar van 2024 ging GW3833m op zoek naar een eigen leefgebied. In de periode oktober-november 2024 heeft hij daarbij ook Nederland aangedaan en verbleef hij voornamelijk in de regio Fryslân-Drenthe. Begin december 2024 (buiten de periode van deze Voortgangsrapportage) is GW3833m weer vertrokken naar Duitsland. Het is niet de eerste keer dat wolven die zijn gezenderd voor het onderzoek van de TU Dresden naar Nederland kwamen. Wolf Naya (GW680f) trok in 2018 door Nederland en vestigde zich uiteindelijk in Vlaanderen. Wolf Janka (GW849f) kwam in 2019 naar Nederland, kort daarna viel haar zender uit. Daarna is ze nog eenmaal met DNA in Nederland aangetoond. Meer informatie over het onderzoek van de TU Dresden, Chair of Forest Zoology-Wildlife Research, is te vinden op de website van de TU Dresden.

In oktober 2024 werd ook in de provincie Drenthe een nieuw individu genetisch vastgesteld. Wolvin GW4401f werd met DNA van een schadegeval voor het eerst in Nederland aangetoond. Deze wolvin is eerder waargenomen bij Emsbüren (Nedersaksen) in Duitsland. GW4401f is een nakomeling van de Friedenburg-roedel (Nedersaksen, Duitsland).

Eén nakomeling (GW3874m) van de Midden-Drenthe-roedel is mogelijk ook aan het zwerven. Deze wolf werd in augustus 2024 nog waargenomen in het territorium van zijn ouders, maar in november 2024 vastgesteld in Nendorp, Nedersaksen (Duitsland). Dit gebied ligt op een afstand van circa 57 kilometer van het territorium van zijn ouders.

Dode wolf bij het Dutch Wildlife Health Centre in Utrecht. Fotograaf: Marielle van Uitert.

Dode wolven

Verkeersaanrijdingen

Tussen medio mei en medio oktober 2024 zijn er in Nederland zes wolven fataal aangereden in het verkeer.

  • GW3826m: deze wolf kwam op 11 juni 2024 om in het verkeer op de A58 nabij Ulvenhout.
  • GW3425m: de wolf van het ouderpaar in de Gelderse Vallei -Noord werd op 24 augustus 2024 doodgereden op de A28 nabij Putten (Gelderland).
  • GW3695m: één van de nakomelingen van de roedel op de Zuidwest-Veluwe kwam op 5 september 2024 om door een aanrijding nabij Harskamp (Gelderland).
  • GW4508m, GW4509f, GW4510f: op 26 september 2024 werden drie welpen tegelijkertijd gedood in het verkeer op de N310 nabij Otterlo (Gelderland). Het ging om twee vrouwelijke individuen en één mannelijk individu.

Daarnaast is ook het individu bekend dat (buiten de gerapporteerde periode op 9 november 2024) fataal is aangereden op de N226 nabij Leersum (Utrecht). Deze wolf kreeg de code GW4477m en is een nakomeling van de roedel op de Utrechtse Heuvelrug.

Aan de hand van internationale afstemming met het CEwolf consortium is tevens gebleken dat een nakomeling van de Midden-Drenthe-roedel (GW4075f) op 6 december 2024 (buiten de gerapporteerde periode) fataal aangereden nabij Oldenburg (Nedersaksen, Duitsland).

Overig

Daarnaast zijn drie wolven door andere oorzaken overleden:

  • GW4411m: ook een nakomeling van de Noord-Veluwe-roedel stierf vermoedelijk een natuurlijke dood. Het karkas van dit individu werd op 23 mei 2024 aangetroffen op de Noord-Veluwe (Gelderland).
  • GW3012f: op 14 augustus 2024 is de wolvin van het ouderpaar op de Zuidwest-Veluwe (Gelderland) dood aangetroffen. Deze wolvin werd vermoedelijk gedood in een aanvaring met een andere wolf.
  • GW4005m: Een nakomeling van de Zuidwest-Veluwe roedel (GW2435m x GW3012f) (Gelderland) werd op 20 september 2024 dood aangetroffen. Dit individu lijkt te zijn overleden aan de gevolgen van bijtwonden. Vermoedelijk zijn deze bijtwonden veroorzaakt door een soortgenoot.

Sectie op een dode wolf door Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) en Wageningen Environmental Research (WENR). Bron: DWHC.

Deel dit artikel