Monitoring in de provincies

Een wolvenpaar in Midden-Drenthe op wildcamera vastgelegd, foto: Wolvenmeldpunt.

In Nederland kennen we zowel gevestigde als zwervende wolven. Op deze pagina geven we eerst een overzicht van de activiteit van gevestigde wolven (dit zijn de wolven die al langer dan zes maanden in één gebied verblijven en/of een paar hebben gevormd) en daarna benoemen we enkele bijzonderheden van zwervende wolven die ons land aandoen.

Monitoring gevestigde wolven

In onderstaande tekst wordt gesproken over roedels en wolvenparen. Een wolvenpaar bestaat uit een wolvin en een wolf waarvan bevestigd is dat ze samen optrekken. Zodra dit paar welpen heeft gehad, spreken we van een roedel. Omdat we deze periode nog geen bewijs hebben ontvangen van geboren welpen is onze definitie van een roedel vooralsnog gebaseerd op reproductie in het voorgaande jaar (2022).

Drenthe en Fryslân

De roedel die gevestigd is in het gebied van Zuidoost-Friesland en Zuidwest-Drenthe werd meermaals in het gebied aangetoond. Wolf GW2397m, wolvin GW2090f en hun twee mannelijke nakomelingen, GW3151m en GW3152m, zijn genetisch vastgesteld bij 22 gevallen van gebeten vee. Eenmaal is het DNA van GW3152m in Overijssel bij Kallenkote vastgesteld. Ook werden de ouders en/of hun nakomelingen herhaaldelijk op wildcamerabeelden waargenomen, met maximaal twee dieren tegelijk.

Daarnaast heeft er zich ook een wolvenpaar gevestigd in Midden-Drenthe, dat blijkt uit beelden van wildcamera’s waarop twee wolven te zien zijn (zie foto hierboven). Afgelopen winter werd in deze regio het DNA van wolvin GW3011f en dat van wolf GW2864m aangetroffen. Ook in februari, maart en april 2023 is aanwezigheid van deze twee wolven in deze regio aangetoond. De wolven verblijven al enige tijd in dit gebied. Het DNA van de wolf GW2864m wordt hier vanaf juni 2022 regelmatig aangetroffen; het DNA van GW3011f vanaf september 2022. Naast voorgenoemde wolven is er in Midden Drenthe de afgelopen periode nog een tweede mannelijke wolf vastgesteld, namelijk wolf GW3250m. Het is de eerste keer dat dit individu in Nederland is vastgesteld.

De aanwezigheid van de drie wolven is elk twee keer vastgesteld via DNA-sporen: GW3011f en GW3250m beide twee keer op uitwerpselen, GW2864m twee keer op gebeten schapen. GW3011f is afkomstig uit Duitsland (geboorteroedel Nordhorn, Nedersaksen). Het is onbekend wat de herkomstroedel van wolf GW2864m en GW3250m is.

Een wolvenkeutel geeft veel informatie. Zo kan onder meer de aanwezigheid van een bekend of een nieuw individu worden vastgesteld, foto: Marielle van Uitert.

Gelderland en Veluwe

In Gelderland, met name op en rond de Veluwe, kon bij 33 verschillende wolvensporen via DNA achterhaald worden welke individuele wolven het betrof. In 22 van de 33 gevallen werden vanuit de monitoring wolven aangetoond (op basis van 19 uitwerpselen en één wildkadaver van een ree), één DNA-monster van een tijdelijk verdoofde wolf (zie bericht over wolf in achtertuin in Doetinchem in overig nieuws) en één DNA-monster van een dode wolf. In de overige 11 gevallen betrof het schade; allen aan gebeten schapen (zie onderdeel ‘Afhandeling schade door BIJ12’). Er zijn in Gelderland 17 individuen genetisch aangetoond, waarvan 13 op en rond de Veluwe. Noord-Veluwe De ouders van de roedel Noord Veluwe - GW998f en GW893m - zijn deze periode niet genetisch vastgesteld. Het is waarschijnlijk dat ze nog wel aanwezig zijn. Een aantal nakomelingen van vorige worpen van dit paar, zijn deze periode wel genetisch aangetoond. Zie hiervoor tabel 1 en de informatie op de kaart. Op de Noord-Veluwe werd drie maal een voor Nederland en deze regio onbekende wolvin aangetoond (GW3241f), waarvan nog niet bekend is of deze zich vestigt. Noordwest-Veluwe Op de Noordwest-Veluwe werden net als in voorgaande periode twee wolven op camerabeelden gezien. Het is aannemelijk dat zich hier een paar heeft gevestigd. In deze regio is dit keer één individu genetisch aangetoond, namelijk GW2664m. In de vorige periode (in de winter van 2022-2023) werden twee wolven genetisch aangetoond, namelijk de mannelijke wolf GW1428m en de wolvin GW2668f. Afgelopen periode is GW1428m hier niet meer aangetroffen, maar wel op de Noordoost-Veluwe. Van de wolvin zijn ditmaal geen DNA-sporen gevonden. Er worden op camerabeelden nog wel twee wolven samen gezien, wellicht dat het hier nog steeds gaat om wolvin GW2668f. Mogelijk is wolf GW2664m haar partner. Welke individuen het exact betreft is echter niet te bepalen omdat zichtwaarnemingen niet met zekerheid tot een individu te herleiden zijn. De wolf GW2664m is een nakomeling van de Barnstorfroedel in Niedersaksen (Duitsland). Noordoost-Veluwe Op de Noordoost-Veluwe werden twee wolven gezien op camerabeelden. Ook werd hier de roedel van de Noord-Veluwe gezien. Het is daarom nog onduidelijk wat hier precies gebeurt en of hier een apart territorium ontstaat, naast dat van de Noord-Veluwe roedel. De wolven die genetisch zijn aangetroffen in dit gebied zijn broer en zus GW1428m (een mannelijke wolf die eerder op de Noordwest-Veluwe werd gezien) en GW2666f, beiden nakomelingen van de Noord-Veluwe roedel. Midden-Veluwe Van de Midden-Veluwe roedel is alleen de wolvin GW960f via een uitwerpsel van begin maart genetisch vastgesteld. Wel werden met regelmaat meerdere wolven op camera waargenomen. Eind mei, dus buiten de periode van deze voortgangsrapportage, werd er op de Midden-Veluwe een dode wolf gevonden in een een waterpartij. Uit sectie bleek het te gaan om een oudere wolvin. Uit onderzoek kwam ook naar voren dat het onderhuidse kwetsuur aan de linkerzijde zeer uitgebreid was. Naar alle waarschijnlijkheid veroorzaakt door een flinke klap van een mogelijke aanrijding. Genetisch onderzoek naar welk individu dit is, moet nog plaatsvinden.

Sporen op het zandpad vertellen dat de wolf hier is geweest, foto: Marielle van Uitert.

Zuidoost-Veluwe Op de Zuidoost-Veluwe zijn twee wolven aanwezig. Het gaat om de mannelijke wolf GW1889m en wolvin GW2363f die hier sinds 2022 worden waargenomen. De geboorteroedel van de wolvin is Barnstorf (Nedersaksen). Wolf GW1889m is een nakomeling van de Noord-Veluwe roedel. Het DNA van deze wolf werd in deze regio afgelopen periode driemaal vastgesteld aan de hand van uitwerpselen. Hoge Veluwe e.o. In januari 2023 zijn in het aangrenzend gebied van de Hoge Veluwe wolvenharen gevonden. Op basis van DNA-analyse is gebleken dat deze haren afkomstig zijn van wolf GW2087m. GW2087m is een nakomeling van de Noord-Veluwe roedel (geboren in 2019 of 2020) en wordt sinds begin 2022 in het zuiden van de Veluwe via DNA aangetoond. Gezien de locatie van de aangetroffen haren, is het waarschijnlijk dat het om de vader van de roedel op de Zuid-Veluwe gaat, waaronder de Hoge Veluwe. Op de Hoge Veluwe vindt geen gecoördineerde veldmonitoring plaats; wel worden door het Wolvenmeldpunt waarnemingen gevalideerd die het publiek instuurt. De wolvin en de vijf welpen in dit territorium zijn nog niet genetisch vastgesteld. Zuidwest-Veluwe In de regio Zuidwest-Veluwe zijn twee wolven op wildcamera’s gezien. Mogelijk is één van de wolven het vrouwelijke individu GW3012f. Zij is sinds oktober 2022 meerdere keren in deze regio vastgesteld. De andere wolf van dit wolvenpaar is nog niet genetisch vastgesteld. De aanwezigheid van GW3012f is de afgelopen periode twee keer in dit gebied aangetoond. Eind oktober en begin november 2022 zijn nabij Heelsum tweemaal schapen gedood. Het afgenomen DNA wees uit dat het om wolvin GW3012f ging. De herkomstroedel van deze wolf is Görde (Niedersaksen in Duitsland). Begin december zijn twee moeflons gedood op het Wekeromse Zand. Alhoewel het DNA-materiaal was gecontamineerd (vermengd) met onder andere het DNA van vossen, lijkt het ook bij deze twee gevallen te gaan om wolvin GW3012f. Uit de wildcamera beelden blijkt dat het wolvenpaar zowel ten noorden als ten zuiden van de A12 actief is.

Beelden van de wolf op De Groote Heide, foto: C. Brinkman

Noord-Brabant en Limburg

De gevestigde wolf GW1625m is nog steeds aanwezig in zijn territorium in De Groote Heide. In de afgelopen periode is zijn DNA in zes gevallen vastgesteld in Noord-Brabant en Limburg. Tweemaal ging het om een gebeten damhert, de andere keren om schapen. Uit de beelden van wildcamera's lijkt deze wolf vooralsnog geen partner te hebben.

Monitoring zwervende wolven

In de periode van 9 februari tot en met 30 april 2023 zijn er verspreid over Nederland en buiten de bekende wolvenleefgebieden, 13 wolvenindividuen via DNA-analyse vastgesteld. Deze wolven zijn nog niet langer dan zes maanden in één regio aanwezig en/of hebben nog geen paar met een andere wolf gevormd (wat ook kan duiden op vestiging). Het gaat om de individuen GW2540f, GW2563m, GW2807m, GW2935m, GW2936f, GW2937m, GW3065f, GW3236f, GW3237m, GW3240m, GW3241f, GW3242f, GW3243f. De locaties waar deze wolven vastgesteld zijn, zijn op de kaart aangegeven met icoon van de grijs gekleurde wolven. Andere wolven die nog niet met zekerheid op één locatie zijn gevestigd, maar wel in de nabijheid van bekende territoria zijn aangetoond, zijn: GW1428m op de Noordoost-Veluwe (nakomeling van de Noord-Veluwe roedel uit 2019), GW2435m (aangetoond op de Zuidwest-Veluwe), GW2664m (aangetoond op de Noordwest-Veluwe) en GW3250m aangetoond in Midden-Drenthe). Het is nog niet bekend of dit territoriumhouders zijn. Vijf van de zwervende dieren zijn nakomelingen van de Vlaamse roedel. Van deze vijf wolven zijn er drie in Nederland doodgereden (zie kader dode wolven) en één in Duitsland op de A29 nabij Ellenserdammersiel in Niedersaksen. Deze laatste wolf, GW2936f, was in Nederland het laatst aangetroffen in Haaksbergen op 1 maart 2023. Wolf GW2807m werd in november dit jaar voor het eerst in Zuid-Limburg waargenomen. Deze periode werd dit individu mogelijk ook waargenomen in Midden-Limburg. Elf dagen later werd GW2807m ca. 130 km verderop in Gelderland vastgesteld. Beide waarnemingen in deze periode waren op basis van een DNA-monster van een gebeten schaap. GW2807m is een nakomeling van de Vlaamse roedel.

Verschillende wolven slachtoffer van verkeer

De Belgische wolf GW2937m die op 13 april 2023 werd aangereden, moest helaas uit zijn lijden worden verlost, foto: Marielle van Uitert

Afgelopen periode zijn drie wolven aangereden in het verkeer. Elke dood gevonden wolf wordt veiliggesteld en naar het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) in Utrecht vervoerd. Daar wordt gezamenlijk met Wageningen Environmental Research (WENR), sectie op het kadaver uitgevoerd. Bij de sectie verricht WENR dierecologisch onderzoek en richt zich hierbij op aspecten als leeftijd, geslacht, voortplantingsstatus, identiteit en waar mogelijk voedselkeuzen. DWHC kijkt naar veterinaire zaken als ziekten en afwijkingen. De aanrijdingen vonden plaats op de A2 nabij Grathem (GW3065f), op de A2 bij Vught (GW3236f) en op de A12 bij Zevenaar/Duiven (GW2937m). De wolf GW2937m overleed niet ter plekke, maar wist nog bijna 3 km weg te lopen van de aanrij locatie. Het dier is, mede gezien de ernst van de verwondingen, uit zijn lijden verlost middels afschot. Vlaamse roedel Alle drie de verkeersslachtoffers waren een nakomeling van de Vlaamse Hechtel-Eksel (HEK) roedel. Opmerkelijk is dat de helft (zes) van de in totaal 12 HEK-nakomelingen die in Nederland zijn aangetoond de afgelopen jaren, zijn omgekomen in het verkeer in Nederland. Eén van de 12 is in Duitsland in het verkeer omgekomen. Zie ter illustratie de tabel hieronder.