Monitoring in de provincies

Een boswachter maakt een foto van een uitwerpsel, foto: Marielle van Uitert

In Nederland kennen we zowel gevestigde als zwervende wolven. Op deze pagina geven we eerst een overzicht van de activiteit van gevestigde wolven (dit zijn de wolven die al langer dan zes maanden in één gebied verblijven en/of een paar hebben gevormd) en daarna benoemen we enkele bijzonderheden van zwervende wolven die ons land aandoen.

Monitoring gevestigde wolven

In onderstaande tekst wordt gesproken over roedels en wolvenparen. Een wolvenpaar bestaat uit een wolvin en een wolf waarvan bevestigd is dat ze samen optrekken. Zodra dit paar in dit jaar of in voorgaande jaren welpen heeft gehad, spreken we van een roedel. Wolven die vorig jaar zijn geboren heten jaarlingen, wolven die dit jaar zijn geboren heten welpen. Er zijn deze periode in totaal 39 welpen op wildcamerabeelden waargenomen. In de afgelopen periode zijn er weinig uitwerpselen voor DNA-analyse verzameld. Ook zijn de batterijen van de wildcamera's weinig vervangen om verstoring van mogelijke welpen te voorkomen. De nadruk van het verzamelen van uitwerpselen voor DNA-analyse ligt op het najaar en de wintermaanden.

Drenthe en Fryslân

Drents-Friese Regio

Bij de roedel die gevestigd is in het gebied van Zuidoost-Fryslân en Zuidwest-Drenthe is een wolf doodgeschoten na een incident (zie de paragraaf dode wolven). Het gaat om mannelijke jaarling GW3151m. Zijn DNA is de afgelopen periode op zes schadegevallen vastgesteld, waarvan éénmaal op een pony. Het DNA van het ouderpaar van de roedel, wolf GW2397m en wolvin GW2090f en/of de laatste jaarling GW3152m, is aangetroffen bij 13 schadegevallen. Bij het ouderpaar en de jaarling zijn op wildcamerabeelden ook zeven welpen waargenomen.

Midden-Drenthe

Op de wildcamerabeelden in Midden-Drenthe zijn vijf welpen gezien. De ouders van de welpen zijn waarschijnlijk wolvin GW3011f en wolf GW3250m. Er is via DNA-afname bij een schadegeval van een koe aangetoond dat deze twee wolven samen hebben gegeten. Dit betekent dat zij een paar vormen. De aanwezigheid van deze wolvin en wolf is ook genetisch vastgesteld via uitwerpselen. Daarnaast is het DNA van GW3250m aangetoond op een kalf. De andere wolf die in dit gebied gevestigd was, GW2864m, is deze periode niet genetisch aangetoond. Van deze wolf is voor het laatst DNA aangetroffen in april 2023. Op basis van zichtwaarnemingen lijkt deze mannelijke wolf zich te hebben aangesloten bij de Midden-Drenthe roedel.

Een welp van de roedel in Midden-Drenthe, vastgelegd op wildcamera, foto: Pauline Arends

Gelderland en Veluwe

In Gelderland, met name op en rond de Veluwe, kon bij negen verschillende wolvensporen via DNA achterhaald worden welke individuele wolven het betrof. De meeste individuen werden via monitoring aangetoond (bijvoorbeeld via een uitwerpsel), één DNA-monster is afgenomen op een schadegeval. Naast deze individuele wolven zijn in Gelderland in totaal 27 welpen op wildcamerabeelden vastgesteld. Voor zover bekend is er nu op de gehele Veluwe sprake van 7 territoria. Noord-Veluwe Op de Noord-Veluwe zijn op wildcamerabeelden zes welpen gezien. Van de vermoedelijke ouders van deze welpen is de vader, GW893m, met DNA uit uitwerpselen aangetoond. De wolvin GW998f is deze periode niet met DNA aangetoond, maar het is waarschijnlijk dat zij nog wel aanwezig is. GW998f is voor het laatst genetisch aangetoond in december 2022. Er zijn bij deze roedel ook jaarlingen op de wildcamera gezien, het is zoals gebruikelijk in de zomer onduidelijk hoeveel dit er zijn, omdat zij weinig gezamenlijk met de roedel lopen. De afgelopen periode is alleen jaarling GW3239f met DNA uit uitwerpselen aangetoond. Noordwest-Veluwe Op de Noordwest-Veluwe zijn vijf welpen op de wildcamerabeelden gezien. Ook het ouderpaar is samen op de wildcamera’s gezien. De vermoedelijke moeder van de roedel, GW2668f, is met DNA uit uitwerpselen aangetoond. Haar partner is vooralsnog onbekend maar is mogelijk GW2664m, deze wolf is voor het laatst in maart 2023 met DNA in dit gebied aangetoond. Noordoost-Veluwe Er zijn vijf welpen gezien op de wildcamera's op de Noordoost-Veluwe. Vanwege de grote afstand tot de welpen van de Noord-Veluwe is het onwaarschijnlijk dat het hier om dezelfde welpen gaat. Het is nog niet duidelijk wie de ouders van deze welpen zijn, omdat er nog geen DNA van de welpen verzameld is. Wel zijn de ouders en welpen samen op de wildcamera gezien. Midden-Veluwe De wolvin op de Midden-Veluwe, GW960f, had sinds augustus 2018 haar territorium in dit gebied, en was daarmee (na GW998f) de tweede gevestigde wolf in Nederland. Op 30 mei werd zij dood aangetroffen (zie kader dode wolven), zij is ten minste zes jaar oud geworden. Op basis van sectie kon niet uitgesloten kon worden dat deze wolvin recent welpen had gehad. Aangezien de welpen in die fase nog voornamelijk afhankelijk zijn van moedermelk is het aannemelijk dat ze zijn overleden. Op de wildcamera zijn op de Midden-Veluwe maximaal vijf wolven in één beeld gezien. In dat beeld zijn geen wolven op individuele kenmerken te herkennen, het is daarom niet bekend of dat de jaarlingen zijn. Er zijn op wildcamerabeelden geen welpen aangetoond. Het territorium van GW960f lijkt vrij snel ingenomen te zijn door een nieuwe wolvin: GW2540f. Deze wolvin was vanaf januari 2023 in het buitengebied van Apeldoorn aanwezig. Begin juni is haar DNA bij Apeldoorn vastgesteld op een schadegeval. Eind juli is deze wolvin op de Midden-Veluwe aangetoond met DNA uit een uitwerpsel. Dit uitwerpsel is verzameld bij een spoor van twee wolven die samen liepen. Naast dit spoor zijn er ook andere loopsporen gevonden waaruit blijkt dat twee wolven samen in het gebied aanwezig zijn. Mogelijk vormt deze nieuwe wolvin een paar met de gevestigde wolf (GW2398m), maar deze wolf is de afgelopen periode niet genetisch aangetoond. Van deze wolf is voor het laatst in januari 2023 DNA aangetroffen. Zuidoost-Veluwe Op de Zuidoost-Veluwe zijn voor het eerst welpen aangetoond. Het gaat om vier welpen. De ouders zijn mogelijk wolvin GW2363f en wolf GW1889m. Hoewel er op camerabeelden een wolvenpaar gezien is, zijn deze wolven deze periode niet met DNA aangetoond. De wolf GW1889m is op basis van DNA eind januari nog in dit gebied aangetoond. Voor de wolvin GW2363f was dat in het najaar van 2022. Hoge Veluwe e.o. Op de Hoge Veluwe vindt geen gecoördineerde veldmonitoring vanuit het Wolvenmeldpunt plaats; wel worden door het Wolvenmeldpunt waarnemingen gevalideerd die het publiek instuurt. Er komen bij het Wolvenmeldpunt vanuit het publiek nog steeds meldingen met foto's binnen van een mannelijke wolf op de Hoge Veluwe, die dichtbij mensen komt. De afgelopen periode is de aanwezigheid van wolf GW2087m met DNA aangetoond via haren, in het aangrenzend gebied van de Hoge Veluwe. Het ligt in lijn der verwachting dat er dit jaar (net als vorig jaar) welpen zijn geboren in dit territorium, maar daar is nog geen bewijs van ontvangen. Zuidwest-Veluwe Bij het nieuwe paar op de Zuidwest-Veluwe zijn zeven welpen op wildcamerabeelden gezien. Het gaat waarschijnlijk om wolvin GW3012f en wolf GW2435m. Zij zijn respectievelijjk sinds oktober 2022 en november 2022 met DNA in deze regio aangetoond. In de afgelopen periode zijn beide wolven niet met DNA aangetoond. De wolf GW2435m is een nakomeling van de Hechtel-Eksel roedel in Vlaanderen. De wolvin GW3012f is een nakomeling van de Göhrde roedel in Nedersaksen (Duitsland).

Opname van welpen op de Veluwe, eigendom: Natuurmonumenten

Zuidoost-Veluwe Op de Zuidoost-Veluwe zijn twee wolven aanwezig. Het gaat om de mannelijke wolf GW1889m en wolvin GW2363f die hier sinds 2022 worden waargenomen. De geboorteroedel van de wolvin is Barnstorf (Nedersaksen). Wolf GW1889m is een nakomeling van de Noord-Veluwe roedel. Het DNA van deze wolf werd in deze regio afgelopen periode driemaal vastgesteld aan de hand van uitwerpselen. Hoge Veluwe e.o. In januari 2023 zijn in het aangrenzend gebied van de Hoge Veluwe wolvenharen gevonden. Op basis van DNA-analyse is gebleken dat deze haren afkomstig zijn van wolf GW2087m. GW2087m is een nakomeling van de Noord-Veluwe roedel (geboren in 2019 of 2020) en wordt sinds begin 2022 in het zuiden van de Veluwe via DNA aangetoond. Gezien de locatie van de aangetroffen haren, is het waarschijnlijk dat het om de vader van de roedel op de Zuid-Veluwe gaat, waaronder de Hoge Veluwe. Op de Hoge Veluwe vindt geen gecoördineerde veldmonitoring plaats; wel worden door het Wolvenmeldpunt waarnemingen gevalideerd die het publiek instuurt. De wolvin en de vijf welpen in dit territorium zijn nog niet genetisch vastgesteld. Zuidwest-Veluwe In de regio Zuidwest-Veluwe zijn twee wolven op wildcamera’s gezien. Mogelijk is één van de wolven het vrouwelijke individu GW3012f. Zij is sinds oktober 2022 meerdere keren in deze regio vastgesteld. De andere wolf van dit wolvenpaar is nog niet genetisch vastgesteld. De aanwezigheid van GW3012f is de afgelopen periode twee keer in dit gebied aangetoond. Eind oktober en begin november 2022 zijn nabij Heelsum tweemaal schapen gedood. Het afgenomen DNA wees uit dat het om wolvin GW3012f ging. De herkomstroedel van deze wolf is Görde (Niedersaksen in Duitsland). Begin december zijn twee moeflons gedood op het Wekeromse Zand. Alhoewel het DNA-materiaal was gecontamineerd (vermengd) met onder andere het DNA van vossen, lijkt het ook bij deze twee gevallen te gaan om wolvin GW3012f. Uit de wildcamerabeelden blijkt dat het wolvenpaar zowel ten noorden als ten zuiden van de A12 actief is.

Foto's: Cees van Kempen (Ispida Wildlife Productions)

Noord-Brabant en Limburg

De Groote Heide

De aanwezigheid van de gevestigde wolf GW1625m is opnieuw aangetoond in zijn territorium op De Groote Heide. In de afgelopen periode is zijn DNA op drie schadegevallen vastgesteld in Noord-Brabant. Uit de beelden van wildcamera's lijkt deze wolf vooralsnog geen partner te hebben. De wolf is de afgelopen periode maar twee keer op wildcamera gezien, de laatste keer half juli. Er is met behulp van een speurhond actief gezocht naar uitwerpselen, maar daarvan zijn alleen oude restanten gevonden die niet meer geschikt waren voor DNA-analyse.

Zuidwest-Brabant

In Vlaanderen op de grens met Zuidwest-Brabant is wolvin GW3449f gevestigd. In deze regio is recent actieve monitoring opgestart. Hieruit zal blijken of Nederland ook tot het territorium van deze wolvin behoort.

Monitoring zwervende wolven

In de periode van 1 mei tot en met 31 juli 2023 zijn er verspreid over Nederland en buiten de bekende wolvenleefgebieden, drie voor Nederland nieuwe wolvenindividuen via DNA-analyse vastgesteld. Deze wolven zijn nog niet langer dan zes maanden in één regio aanwezig en/of hebben nog geen paar met een andere wolf gevormd (wat kan duiden op vestiging). Het gaat om de individuen GW3237m, GW3425m en GW3618m. De locaties waar deze wolven vastgesteld zijn, zijn op de kaart aangegeven met een icoon van een grijs gekleurde wolf. In juni is in de gemeente Landgraaf (Limburg) een zichtwaarneming van een wolf geweest. Ook is er in juni in de gemeente Westerwolde (Groningen) een wolf gezien.

Op de Utrechtse Heuvelrug werd de afgelopen periode zeer regelmatig een wolf waargenomen, de wolf lijkt zich in dit gebied te vestigen. Op basis van DNA van uitwerpselen en op schapen, is mannelijke wolf GW3237m in deze regio genetisch aangetoond. Dit is een nakomeling van de Noord-Veluwe roedel. Deze jonge wolf heeft een grote nieuwsgierigheid voor honden en benaderd wandelaars met honden. Naast GW3237m is deze periode ook wolf GW3425m via DNA op de Utrechtse Heuvelrug vastgesteld. Dit individu was nog niet eerder in Nederland genetisch aangetoond. Deze wolf is een nakomeling van de Flechtinger Höhenzug roedel uit Duitsland.

Dode wolven

Vondst dode wolvin Op 30 mei werd wolvin GW960f dood aangetroffen in een waterpartij op de Midden-Veluwe (Gelderland). Na sectie op het kadaver bleek dat het dier vermoedelijk aangereden was. Het is niet ongebruikelijk dat een gewond dier op haar laatste kracht water opzoekt om dorst te lessen of verkoeling te zoeken. Het dier was in verregaande staat van ontbinding. Niet uitgesloten kon worden dat deze wolvin recent welpen had geworpen. Het is niet waarschijnlijk dat deze welpen het hebben overleefd omdat zij in die fase voornamelijk afhankelijk zijn van moedermelk. Wolvin GW960f was de tweede wolf die zich in Nederland vestigde, zij had sinds 2018 haar territorium op de Midden-Veluwe. GW960f is ten minste zes jaar oud geworden. Wolf afgeschoten Op 9 juli vond er een ernstig incident plaats in het Drentse Wapse waarbij een dierhouder gewond is geraakt door een wolf. Op grond van de openbare veiligheid en orde heeft de burgemeester van de gemeente Westerveld een noodbevel afgegeven om deze wolf af te schieten. Het gaat om wolf GW3151m, een mannelijke jaarling uit de roedel in de Drents-Friese Regio. Het strafrechtelijk onderzoek naar deze zaak loopt nog. Onbekende wolf Op de A12 bij Arnhem (Gelderland) is op 28 augustus een jonge wolf aangereden door een auto. De wolf heeft die botsing niet overleefd. Het kadaver van het dier is voor onderzoek overgebracht naar het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) in Utrecht. Het is nog niet bekend om welk individu het gaat.