Afhandeling wolvenschade aan vee door BIJ12
Een gewond schaap. Fotograaf: Mariëlle van Uitert.
In de periode van 18 mei tot en met 15 oktober 2024 ontving BIJ12 304 meldingen van vermoedelijke wolvenschade aan landbouwhuisdieren.
Binnengekomen schademeldingen
Tien van de 304 meldingen zijn niet verder onderzocht. Bijvoorbeeld omdat bij de eerste beoordeling bleek dat de schade niet veroorzaakt was door wolf, de melding te oud was om op te volgen of omdat er geen sprake was van schade aan landbouwhuisdieren. Bij de overige 294 meldingen is wel nader onderzocht of sprake was van schade veroorzaakt door wolven.
Bij 288 meldingen was DNA-afname tijdens het veldbezoek mogelijk, bij zes gevallen niet. In 240 van de 288 gevallen bleek uit de DNA-analyse dat het om wolvenschade ging. 26 keer werd het DNA van hond aangetoond. In 22 gevallen gaf de analyse geen resultaat. Die meldingen zijn of worden (samen met de zes gevallen waarbij DNA-afname niet mogelijk was) nader beoordeeld op basis van veldbezoek, locatie en schadebeeld.
Van de 28 meldingen waarbij de DNA-analyse geen resultaat gaf of DNA-afname niet mogelijk was, zijn er 27 inmiddels beoordeeld. In acht gevallen is de schade vermoedelijk veroorzaakt door wolf. In twee gevallen was er geen sprake van predatie, drie keer is de diersoort onbekend, één keer is beoordeeld dat de schade is veroorzaakt door hond, één keer is beoordeeld dat de schade is veroorzaakt door vos en twaalf keer is onbekend wat er gebeurd is. Van één melding moet de beoordeling nog plaatsvinden. De actuele cijfers van schademeldingen zijn terug te vinden in de lijst met gemelde veeschade op bij12.nl.
Overzicht van schademeldingen bij BIJ12 en daaruit volgende resultaten
18 mei 2024 - 15 oktober 2025
De diagrammen geven een overzicht van de bij BIJ12 binnengekomen schademeldingen die, in de periode van 18 mei tot 15 oktober 2024, verder zijn onderzocht. Bij deze meldingen bestond het vermoeden dat een wolf de schade heeft veroorzaakt.
Groningen
In deze periode ontving BIJ12 zeven meldingen van vermoedelijke wolvenschade uit de provincie Groningen. Zes van die meldingen betroffen dode of geëuthanaseerde schapen, één melding betrof een dood rund. Uit de DNA-analyse kwam eenmaal de uitslag wolf en drie keer de uitslag hond. Drie keer gaf het DNA-onderzoek geen resultaat. Twee van de drie meldingen waarbij de DNA-analyse geen resultaat gaf, zijn beoordeeld als vermoedelijke wolvenschade. De andere melding is beoordeeld als hond.
Drenthe
Vanuit de provincie Drenthe zijn 32 meldingen binnengekomen bij BIJ12. In 26 gevallen toonde DNA-analyse aan dat de schade door wolf is veroorzaakt. In vier gevallen was het resultaat hond. Twee keer leverde de DNA-analyse geen resultaat op. Bij die twee gevallen is beoordeeld dat wolf niet uit te sluiten is. Bij de meeste meldingen waren schapen het prooidier (15). Er waren ook meldingen over runderen (13), paarden/pony’s (2), een lama (1) en zowel geiten als een schaap (1).
Een wildschadetaxateur neemt de veeschade op in opdracht van BIJ12. Fotograaf: Marielle van Uitert.
Fryslân
Vanuit de provincie Fryslân zijn 23 meldingen binnengekomen bij BIJ12. DNA-analyse toonde hierbij 15 keer wolf aan en zes keer hond. Twee keer gaf de DNA-analyse geen resultaat. Deze meldingen zijn inmiddels beoordeeld: bij één melding is de schadeveroorzakende diersoort onbekend, bij de andere melding is onbekend wat er is gebeurd. Deze laatstgenoemde melding staat daarom op ‘onbekend’. De meeste binnengekomen meldingen betroffen schapen (19). Verder waren er meldingen over paarden (2) en runderen (2).
Flevoland
Vanuit de provincie Flevoland kwamen drie meldingen van vermoedelijke wolvenschade. Bij twee meldingen betrof het schapen en bij de overige melding betrof het een rund. Bij twee meldingen is hond als uitslag uit de DNA-analyse gekomen. Bij één melding was DNA-afname niet mogelijk. Bij deze melding is onduidelijk wat er is gebeurd. Deze staat daarom op ‘onbekend’.
Aanpassing DNA-analyses voor individubepaling bij schade aan landbouwhuisdieren
Sinds medio oktober 2024 worden de DNA-monsters van wolvenschade niet meer allemaal onderzocht op individu. Daarmee worden langere doorlooptijden van DNA-resultaten beperkt zonder dat wezenlijke informatie over wolven wordt gemist. De wijziging heeft geen invloed op tegemoetkomingen in schade.
De soortbepaling (wel of geen wolf) wordt bij alle schadegevallen gedaan. De individubepaling (welke wolf) gebeurt bij alle schade binnen een raster dat voldoet aan de adviesnorm en bij alle schade buiten bekend wolvengebied. Bij schade in bekend wolvengebied en binnen een raster dat niet voldoet aan de adviesnorm, wordt het DNA alleen op individu onderzocht als er informatie over gevestigde wolven in dat gebied ontbreekt.
Door de toename in wolvenleefgebieden en schademeldingen werden er steeds meer DNA-monsters aangeleverd. Daardoor lieten resultaten langer op zich wachten. Er worden nu weloverwogen minder individubepalingen gedaan in gebieden waarbij de verwachting is dat de schade is veroorzaakt door in dat gebied gevestigde wolven. Daarmee worden langere doorlooptijden van resultaten beperkt zonder dat er wezenlijke informatie verloren gaat.
De analyses op monsters die worden verzameld bij de monitoring blijven ongewijzigd: alle DNA-monsters worden onderzocht op zowel soort als individu. Daarmee wordt de wolvenpopulatie in Nederland zo goed mogelijk in kaart gebracht en wordt voldaan aan de doelen van het Monitoringsplan (2019).
DNA-afname. Fotograaf: Marielle van Uitert.
Overijssel
Vanuit de provincie Overijssel kwamen 22 meldingen van vermoedelijke wolvenschade. Twintig meldingen betroffen schapen, één melding betrof een pony en één melding betrof een gewond rund. Bij 21 meldingen in het DNA van wolf aangetoond. Bij de melding van het rund was het resultaat van de DNA-analyse hond.
Gelderland
Vanuit de provincie Gelderland werd 143 keer melding gedaan van vermoedelijke wolvenschade. Bij 125 van deze meldingen is wolf uit de DNA-analyse gekomen. In vijf gevallen is het DNA van hond aangetoond. Bij 10 meldingen gaf de DNA-analyse geen resultaat. Bij drie meldingen was DNA-afname niet mogelijk.
De meldingen waarbij DNA-afname niet mogelijk was of de DNA-analyse geen resultaat gaf, zijn beoordeeld aan de hand van veldbezoek en schadebeeld. Twee keer was wolvenschade niet uit te sluiten. Eén keer was onbekend welke diersoort de schade heeft veroorzaakt. Die melding staat op ‘diersoort onbekend’. Acht keer is onbekend wat er is gebeurd, die meldingen staan op ‘onbekend’. Eén keer was er geen sprake van predatie. Bij één melding is beoordeeld dat de schade is veroorzaakt door vos.
De meeste meldingen gingen over schapen (126). Daarnaast waren er meldingen over paarden (2), pony’s (3), runderen (2), geiten (6), een minipaard (1), een varken (1), zowel schapen als geiten (1) en zowel geiten, alpaca’s als varkens (1).
Protocol DNA-afname bij gewond vee door dierenartsen
In situaties met uitsluitend gewonde dieren, mag een dierenarts DNA-monsters afnemen. Een gewond dier moet zo spoedig mogelijk worden behandeld of geëuthanaseerd om onnodig lijden te voorkomen. Een dierenartsen volgt hiervoor het protocol dat te vinden is op bij12.nl. Als er ook gedode dieren zijn, kan een dierenartsen altijd beginnen met het behandelen van gewonde dieren. De taxateur bemonstert gedode dieren zodra hij ter plaatse is.
Dierenartsen zijn zelf verantwoordelijk om over de juiste materialen voor DNA-afname te beschikken. De DNA-monsters dienen, eventueel via de dierhouder, aan de taxateur te worden overhandigd. De taxateur die in opdracht van BIJ12 werkt, blijft verantwoordelijk voor een veldopname en het verdere onderzoek. De taxateur zorgt ervoor dat de DNA-monsters naar het laboratorium worden gestuurd.
DNA-afname in bijtwonden van gewond vee. Fotograaf: Mariëlle van Uitert.
Utrecht
Vanuit de provincie Utrecht zijn 37 meldingen binnengekomen bij BIJ12. De meeste meldingen gingen over schapen (35). Twee meldingen betroffen dode of gewonde runderen. Bij 35 meldingen is het DNA van wolf aangetoond. Bij één melding van dode en gewonde schapen en één melding van gewonde runderen gaf de DNA-analyse geen resultaat. Deze meldingen zijn verder beoordeeld aan de hand van het veldbezoek en het schadebeeld. Eénmaal is beoordeeld dat het vermoedelijk wolf betrof. Bij de andere melding is niet duidelijk wat er is gebeurd, daarom staat deze melding op ‘onbekend’.
Noord-Brabant
Vanuit de provincie Noord-Brabant zijn 14 meldingen binnengekomen. De meeste meldingen betroffen schapen. In 10 gevallen is wolf aangetoond middels DNA. Bij twee gevallen is hond aangetoond middels DNA. Eén melding betrof een gewond paard. Bij deze melding gaf de DNA-analyse geen resultaat. Een andere melding betrof een dood rund. Bij deze melding is geen DNA afgenomen. De melding betreffende het rund is beoordeeld aan de hand van het veldbezoek en het schadebeeld. Hieruit is geconcludeerd dat er geen sprake was van predatie. De melding van het gewonde paard moet nog beoordeeld worden.
Limburg
Twee meldingen kwamen deze periode uit Limburg. Eén van deze meldingen betrof een gewond paard. Bij deze melding kon geen DNA worden afgenomen. Tijdens de beoordeling is geconcludeerd dat het onbekend is wat er is gebeurd. Deze melding staat daarom op ‘onbekend’. De andere melding betrof een dood schaap. Bij deze melding gaf de DNA-analyse geen resultaat. Deze melding is nader beoordeeld, maar er kon geen schadeveroorzakende diersoort worden vastgesteld. De melding staat daarom op ‘diersoort onbekend’.
Noord-Holland
Uit Noord-Holland zijn twee meldingen vermoedelijke wolvenschade binnengekomen. Beide meldingen betroffen schapen. Bij beide meldingen kwam hond als uitslag uit de DNA-analyse.
Zuid-Holland
De enige melding uit Zuid-Holland betrof een melding van een geëuthanaseerd schaap. De DNA-analyse gaf hond als uitslag.
Zeeland
Vanuit de provincie Zeeland zijn acht meldingen ontvangen. Alle meldingen betroffen schapen. Bij zeven meldingen kwam wolf uit de DNA-analyse. Bij één melding gaf de analyse geen resultaat. Omdat wolf hierbij niet uit te sluiten is, is deze beoordeeld als ‘vermoedelijk wolf’.
Waarom doodt een wolf soms meer schapen dan hij eet?
Wolven doden soms meer landbouwhuisdieren dan ze opeten. Dit heet surplus-killing, of kippenrensyndroom. Het komt voor in situaties waarin landbouwhuisdieren hun natuurlijke vluchtgedrag niet (kunnen) vertonen. Roofdieren, zoals beren, kat- en hondachtigen, gebruiken zulke situaties om meerdere prooien te doden. Dat komt door hun jachtinstinct. In de natuur zou er goed van die prooien gegeten worden. Maar in een wei is dat moeilijker door omheiningen en verstoring door mensen.
In Nederland komt surplus-killing door wolven vooral voor bij schapen en geiten. Deze dieren staan vaak achter een afrastering en in relatief grote groepen op kleine percelen. Daardoor kunnen ze niet vluchten. Schapen zijn vaak gefokt om tammer te zijn. Dat heeft tot gevolg dat ze minder effectief reageren op roofdieren. Sommige dieren leven in een onnatuurlijk gebied, waardoor ze hun natuurlijke gedrag niet kunnen uitoefenen. Zo kunnen berggeiten, die normaal op een rotsklif wegrennen voor een roofdier, dit niet doen in het vlakke Nederland. Andere dieren kennen geen roofdieren in hun natuurlijke leefgebied. Het risico op surplus-killing hangt ook af van de groepssamenstelling, het gebied, tijdstip en seizoen.
Een wildschadetaxateur vult het bezoekrapport in. Fotograaf: Marielle van Uitert.
Deel dit artikel
